Ana Sayfa Bilim Fizik Zaman Kesin ve Mutlak mıdır?

Zaman Kesin ve Mutlak mıdır?

0
Zaman Kesin ve Mutlak mıdır?
2035'ten itibaren Yeni Yıl geri sayımlarımızda bir saniyeyi traşlayacağız. Hector Achautla

Zaman Kesin ve Mutlak mıdır?

Artık saniyenin kaldırılmasına yönelik son karar, geri sayımlarınızı veya zaman işleyişinizi çok fazla etkilememelidir.

2035 yılına gelindiğinde, dünyanın dört bir yanındaki bilgisayarların insan zamanına göre hata yapma nedenleri azalmış olacak. Okul çocuklarının takvimi ezberlerken öğrenmeleri gereken kafa karıştırıcı bir hesaplama daha azalacak.

Günlerimiz sürekli değişiyor: Dünya‘nın dönüşündeki küçük farklılıklar aylar ya da yıllar içinde birikir. Bunu telafi etmek için, dünya saati yetkilileri sık sık günü hizaya getirmek için fazladan bir saniye eklerler. Sistemin uygulamaya konulduğu 1972 yılından bu yana, bu şekilde 27 artık saniye yaşadık.

Ancak artık saniye her zaman daha derin bir tutarsızlığı temsil etmiştir. Bizim gün fikrimiz Dünya’nın ne kadar hızlı döndüğüne dayanıyor; oysa bilim insanları, bilgisayarlar ve benzerleri söz konusu olduğunda zamanın asıl temel birimi olan saniyeyi atomların yardımıyla tanımlıyoruz. Bu, astronomi ve atom fiziğini birbiriyle çelişkiye düşüren kesin bir boşluktur.

Geçtiğimiz ay, küresel standart zamanın koruyucuları astronomi yerine atom fiziğini seçtiler ve uzmanlara göre bu iyi bir şey.

“Zaman işleyişinin Dünya’nın dönüşü tarafından düzenlendiği fikrinden asla vazgeçmeyeceğiz. [Ancak gerçek şu ki, bunun kesinlikle Dünya’nın dönüşü tarafından düzenlenmesini istemiyoruz,” diyor Patrizia Tavella, Paris’teki Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Bürosu’nda (BIPM) bir zaman tutucu, diğer şeylerin yanı sıra ulusların resmi saatlerini birbirine bağlayan çok hükümetli bir kurum.

Gün oldukça garip bir zaman birimidir. Genellikle Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir dönüşünü tamamlaması için geçen süre olarak düşünürüz: astronomiden gelen bir sayı. Sorun şu ki, dünyanın en temel zaman birimi gün değil, çok daha küçük bir şeyle ölçülen saniyedir: 55. elementin bir izotopu olan sezyum-133 atomu.

Sezyum-133’ün çekirdeği enerjide küçük değişimler yaşadıkça, çok öngörülebilir bir zamanlamayla fotonlar salar. Atom saatleri 1967’den beri her saniyede bu zaman birimlerinden tam olarak 9,192,631,770 tanesini saymaktadır. Dolayısıyla, metrolojistler (ölçümün kendisini inceleyen kişiler) söz konusu olduğunda, tek bir gün bu saniyelerin 86.400’üdür.

Bir günün her zaman tam olarak 86.400 saniye olmaması dışında, çünkü dünyanın dönüşleri sabit değildir.

Ay’ın gelgit hareketi ya da gezegenin erimiş iç organları çalkalandıkça değişen kütle dağılımı gibi ince hareketler Dünya’nın dönüşünü etkiler. Hatta bazı bilim insanları ısınan bir iklimin ısınan havayı ve eriyen suyu kutuplara yaklaştırarak dönüşü hızlandırabileceğine inanıyor. Sebep her ne olursa olsun, gün uzunluğunda yıl boyunca milisaniyelik farklara yol açıyor ki bu da günümüzün ultra dakik zaman tutucuları için kabul edilemez. Bu yüzden bunu ayarlamaya çalışıyorlar.

Küresel zaman standartlarını belirlemekten sorumlu, kar amacı gütmeyen bilimsel bir kuruluş olan Uluslararası Dünya Dönüşü ve Uzay Sistemleri Servisi (IERS), dünyadaki zaman tutucuların yararlanması için farkın ne kadar büyük olduğuna dair düzenli sayımlar yayınlamaktadır. Aralık ayının büyük bir bölümünde Dünya’nın dönüşü atomik saat gününe göre 15 ila 20 milisaniye arasında değişiyor.

Bilim insanları aradaki farkın bir dakikaya ulaşmasının yaklaşık bir yüzyıl alacağını düşünüyor. Farkın bir saate ulaşması ise yaklaşık beş bin yıl sürecek.

Bu fark ne zaman çok büyüse, IERS artık saniye buyruğuna başvuruyor. Örgüt her Ocak ve Temmuz aylarında artık saniyenin gerekli olup olmadığına dair bir karar yayınlıyor. Eğer bir artık saniye gerekliyse, dünyanın zaman tutucuları 30 Haziran ya da 31 Aralık’ın son dakikasına 61’inci bir saniye eklerler. Ancak bu Kasım ayında BIPM, 2035 yılına kadar dünya saatlerinin ustalarının artık saniyeyi rafa kaldırarak hala kararlaştırılmamış bir yaklaşımı tercih edeceklerine karar verdi.

Bu da Greenwich Ortalama Saati (GMT) ve onun modern halefi Evrensel Koordineli Zaman (UTC) için temel teşkil eden Londra Greenwich’teki Kraliyet Gözlemevi’nin bir zamanlar tanımladığı günlerle senkronize olmayacağı anlamına geliyor. Artık saniye olmadan gece gökyüzünde yıldız gözlemleri daha az tahmin edilebilir hale gelebileceğinden amatör astronomlar da şikayetçi olabilir.

Ancak çoğu insan için artık saniye önemsiz bir merak konusudur – özellikle de uzun mesafeli seyahat edenlerin karşılaştığı saat dilimleri labirentiyle ya da yaz saati uygulamasına geçen ülkelerde yaşayan insanların yılda iki kez gözlemlemek zorunda oldukları değişimlerle karşılaştırıldığında.

Öte yandan, günü mükemmel bir hizaya getirmek için ince bir saniye eklemenin bir bedeli var: teknik aksaklıklar ve zaten farklı ülkelerin zaman işleyişi karmaşasıyla uğraşmak zorunda olan programcılar için kabuslar. Ülkenin resmi saatlerini ayarlayan ABD devlet kurumu olan Boulder, Colorado’daki Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü’nde (NIST) bir zaman tutucu olan Judah Levine, “Artık saniyelerin olmaması, ara sıra ayarlama yapma ihtiyacını ortadan kaldırarak işleri biraz daha kolaylaştıracak, ancak fark günlük kullanıcılar tarafından fark edilmeyecek” diyor.

Yeni plana göre 2026 yılında BIPM ve ilgili gruplar tekrar bir araya gelerek zamanın koruyucularının harekete geçmesi gerekmeden önce farkın ne kadar büyümesine izin verebileceklerini belirleyecekler. Tavella, “Bir dakika, bir saat ya da sonsuz olabilecek yeni toleransı önermemiz gerekecek,” diyor. Ayrıca kendilerinin (ya da haleflerinin) bu sayıyı ne sıklıkla revize edeceklerini de teklif edecekler.

Bu hemen verilmesi gereken bir karar değil. NIST’te zaman tutucu olarak çalışan Elizabeth Donley, atomik zaman ile astronomik zamanı uzlaştırmanın “muhtemelen gerekli olmadığını” söylüyor. “Astronomi ve navigasyon için zamanı bilmesi gereken kullanıcı grupları aradaki farkı zaten bulabilirler.”

Şu anda Dünya’nın dönüşündeki değişkenlikleri tahmin edemiyoruz, ancak bilim insanları farkın bir dakikaya ulaşmasının yaklaşık bir yüzyıl alacağını düşünüyor. “Neredeyse hiç kimse fark etmeyecek” diyor Donley. Farkın bir saate ulaşması ise yaklaşık beş bin yıl sürecek.

Başka bir deyişle, zamanı sayma muammasını torunlarımızın ya da torunlarımızın torunlarının çözmesi için bir kenara atabiliriz. Tavella, “Belki gelecekte Dünya’nın hareketleri hakkında daha iyi bilgiler ediniriz” diyor ve ekliyor: “Ve belki daha iyi bir çözüm önerilebilir.”

Kaynak: https://www.popsci.com/science/leap-second-day-length/

Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı popsci.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.

YORUM YOK

Bir Cevap YazınCevabı iptal et

Exit mobile version