Uzay Çöpleri Uzay Araçları İçin En Büyük Tehdit
Uzmanlar, Rusya’yı bir uzay istasyonu kurtarma görevi planlamak zorunda bırakan türden bir göktaşı çarpmasından kaçınmanın neredeyse imkansız olduğunu, ancak uzay araçları için daha büyük tehdidin aslında yörüngedeki insan yapımı enkaz olduğunu söylüyor.
Rusya Çarşamba günü yaptığı açıklamada, bir çarpmanın kendilerini eve götürecek kapsüle zarar vermesinin ardından mahsur kalan mürettebat üyelerini almak üzere Şubat ayında Uluslararası Uzay İstasyonu’na bir görev düzenleyeceğini duyurdu.
Avrupa Uzay Ajansı’nın insan ve robot keşiflerinden sorumlu başkanı Didier Schmitt, küçük meteorların uzay istasyonuna çarpmasının nadir olmadığını söyledi.
Schmitt, mikrometeoritlerin saniyede 10 ila 30 kilometre (6-18 mil) hızla hareket edebildiğini, “bir av tüfeği mermisinden çok daha hızlı” olduğunu söyledi.
Bu nedenle uzay istasyonunun büyük gözlem penceresi kullanılmadığında “çok çok kalın koruyucu malzeme katmanlarıyla” kapatıldığını söyledi.
Küçük göktaşları uzak evrenin çok uzaklarından ve o kadar yüksek hızlarda geliyorlar ki gerçekçi bir şekilde takip edilemiyorlar, dedi.
Ancak uzay ajansları, Ağustos başında beklenen gibi bilinen meteor yağmurlarını izliyor.
NASA daha önce Aralık ayındaki Geminid meteor yağmurunun Soyuz kapsülüne çarpma olasılığının düşük olduğunu, çünkü gövdenin farklı bir yönden delindiğini söylemişti.
Peki ya uzay çöpleri?
Meteorlar kulağa korkutucu gelse de, uzay araçlarına yönelik en büyük tehdidin yörünge enkazından (kullanılmayan uydular ve Dünya‘nın etrafında dönen ve “uzay çöpü” olarak bilinen diğer insan yapımı nesneler) kaynaklandığı düşünülmektedir.
NASA’ya göre bunun nedeni, çarpışan uzay çöplerinin daha da fazla enkaz yaratarak yörüngeyi küçük, tehlikeli nesnelerle kirleten basamaklı çarpışmalardan oluşan “kaçak bir zincirleme reaksiyona” yol açmasıdır.
BM Dış Uzay İşleri Ofisi geçen ay yaptığı açıklamada, yörüngede bir bilye büyüklüğünde yarım milyon ve yaklaşık bir milimetre büyüklüğünde 100 milyon enkaz parçası bulunduğunu söyledi.
İngiltere’nin Liverpool Üniversitesi’nde uzay mühendisliği öğretim görevlisi olan Stefania Soldini, “milimetre boyutundaki yörünge enkazının, alçak Dünya yörüngesinde çalışan çoğu robotik uzay aracı için en yüksek görev sonu riskini temsil ettiğini” söyledi.
Soldini, ISS’nin bu tür enkazlara karşı “en ağır şekilde korunan uzay aracı” olduğunu söyledi.
Uzay istasyonu, kendisini 1,5 santimetreden daha küçük enkazlardan korumak için yörünge kalkanlarına sahiptir.
Ancak uzay giderek daha da kalabalıklaşıyor.
BM ofisi, şimdiye kadar uzaya fırlatılan 14.000 uydunun yaklaşık yüzde 35’inin sadece son üç yılda yörüngeye girdiğini ve önümüzdeki on yıl içinde 100.000 uydunun daha eklenebileceğini söyledi.
Uzayda füzeler mi var?
Silah testleri için uydularını vurmak üzere füze kullanan ülkeler de uzay çöpü yığınına önemli ölçüde katkıda bulundu.
Rusya, 2021 yılında bir füze denemesi sırasında kendi uydularından birini imha ederek 1.500’den fazla enkaz parçası yarattığında ve ISS’de bulunanları sığınmaya zorladığında NASA’nın eleştirilerine neden oldu.
NASA’ya göre Çin, 2007 yılında hava durumu uydularından birini düşürdüğünde 3.500’den fazla büyük, izlenebilir enkaz parçası yarattı.
Kazara meydana gelen çarpışmalar da son yıllarda artış göstermiştir. Kullanılmayan bir Rus askeri uydusunun 2009 yılında bir ABD Iridium iletişim uydusuna çarpmasıyla yörüngeye 2.300’den fazla yeni enkaz parçası fırlatıldı.
ABD Savunma Bakanlığı, çoğunlukla 10 santimetreden (yaklaşık dört inç) büyük olan Dünya yörüngesindeki nesneleri takip etmektedir.
Daha büyük bir enkaz parçasının UUİ’ye doğru ilerlediği görülürse, iticileri futbol sahası büyüklüğündeki uzay istasyonunu yoldan çeker.
UUİ 2021’de, Çin’in 2007’deki anti-uydu testinden kaynaklandığı bilinen enkazdan kaçınmak için ayarlandı.
Astronotlar için en büyük tehdit?
Schmitt, şimdilik “büyük sorunun” Soyuz kapsülü MS-22 kapsülü olmadan, gemideki yedi mürettebatın yaklaşık yarısının eve dönüş yolunun olmaması olduğunu söyledi.
Normalde istasyonda kritik bir olay meydana gelirse, mürettebat varsayımsal olarak üç saat içinde Dünya‘ya dönebilirdi.
Ancak Schmitt şimdi “büyük bir tehdit olması halinde herkesi geri götüremeyeceğimiz riskli bir dönem var” dedi.
Rusya’nın uzay ajansı Roscosmos, başlangıçta Soyuz MS-22 kapsülünü eve götürmeyi planlayan iki kozmonot ve bir astronotu almak üzere 20 Şubat’ta ISS’ye yeni bir uzay gemisi gönderileceğini söyledi.
Schmitt, normal zamanlarda ISS’deki astronotlar için en büyük tehdidin muhtemelen yangın çıkması olduğunu söyledi ve ekledi: “Pencereleri açamazsınız”.
Schmitt bir başka tehlike olarak da güneş patlamalarını saydı – Ay ve Mars‘a yapılacak görevlere gitmeyi planlayanları bekleyen sayısız tehlikeden bahsetmedi bile.
“İnsanlı uzay araştırmaları risklidir” dedi.
Kaynak: https://phys.org/news/2023-01-space-junk-meteorites-biggest-threat.html
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı phys.org sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
