Gökbilimciler Samanyolu’ndaki en eski yıldızlardan birinin kökenini buldu
Aralarında Instituto de Astrofísica de Canarias’tan (IAC) bilim insanlarının da bulunduğu uluslararası bir araştırma ekibi, ESPRESSO aracını kullanarak Samanyolu’ndaki eski bir yıldızın ilkel kökenini doğruladı.
En az metal içeren yıldızların Samanyolu’ndaki en yaşlı yıldızlar olduğu ve evrenin yaşının küçük bir kısmı olan Büyük Patlama’dan sadece birkaç yüz milyon yıl sonra oluştukları düşünülmektedir. Bu yıldızlar, kimyasal bileşimleri evrenin evriminin ilk aşamaları hakkında ipuçları veren “yaşayan fosillerdir”.
SMSS1605-1443 yıldızı 2018 yılında keşfedildi ve kimyasal bileşimine göre galaksideki en yaşlı yıldızlardan biri olarak tanımlandı, ancak altında yatan doğa bilinmiyordu. Şimdi, birkaç Avrupalı araştırma grubunun ortak çabaları ve ESPRESSO spektrografının kullanımı sayesinde, yıldız arkeolojisinin bu mücevherinin kökeni ortaya çıkarıldı. Bu araştırmanın sonuçları bugün Astronomy & Astrophysics dergisinde yayınlandı.
“VLT’deki ESPRESSO sayesinde bu nesnenin gerçekten bir çift yıldız (ikili) olduğunu bulmak şaşırtıcı oldu. Bu durumun çok eski yıldızların çoğunda görülmediği düşünülüyordu” diyor makalenin ilk yazarı ve şu anda Floransa Üniversitesi’nde araştırmacı olan David Aguado.
Araştırma ekibi, yüksek hassasiyetiyle nesnenin hızındaki küçük değişimleri ortaya çıkaran ESPRESSO enstrümanını kullandı; bu da nesnenin bir ikili olduğunu doğruluyor, ancak yoldaşının doğasını açık bırakıyor. Bu tür yıldızların, Samanyolu‘nun oluşumunun ilk aşamalarında ilk çok büyük kütleli yıldızların iç kısımlarında işlenen ve süpernova patlamalarıyla fırlatılan malzemeden oluştuğu düşünülmektedir. Sonuç olarak, bu yıldızlar ilk büyük kütleli yıldızların iç kısımlarında üretilen düşük demir içeriğine ancak yüksek karbon içeriğine sahiptir.
ESPRESSO spektrografının yüksek çözünürlüğü, bu nesnenin kökenine yeni bir ışık tutan karbon izotoplarının oranlarının ayrıntılı analizine izin verdi.
Makalenin ortak yazarlarından IAC araştırmacısı Jonay González Hernández şöyle açıklıyor: “Anahtarı, bu yıldızın atmosferinde ölçtüğümüz karbon-12’nin karbon-13’e oranında bulduk. Bu iki izotopun göreceli oranları, yıldızın iç süreçlerinin ilkel bileşimini değiştirmediğini gösteriyor. Bu, on bin milyon yıl önce bu yıldızın içinde oluştuğu ortamın bozulmamış bir örneğine sahip olmak gibi bir şey.”
IAC araştırmacısı ve makalenin yazarlarından Carlos Allende Prieto, “Bu keşif, 10 yıldan uzun bir süre önce başlayan ve bize evrenin kimyasal evrimini daha iyi anlama şansı veren bu muhteşem bulguyla karşılaşana kadar bu nadir kategoride bilinen tüm yıldızları ayrıntılı olarak incelediğimiz bir proje bağlamında anlaşılmalıdır” diyor.
Makalenin yazarlarından bir diğeri olan IAC Direktörü Rafael Rebolo ise şunları söyledi: “İspanya, İtalya, Fransa, Portekiz ve İsviçre’den araştırmacılardan oluşan çok disiplinli ekip, ESPRESSO spektrografının ilk yıldızların oluşumunu incelemek için en iyi ve en modern araçlardan biri olduğunu gösterdi. IAC olarak biz de ESPRESSO’nun yapımına katılmış olmaktan büyük gurur duyuyoruz.”
Kaynak: https://phys.org/news/2023-01-astronomers-oldest-stars-milky.html
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı phys.org sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
