Demirden daha ağır elementlerin kozmik kökenleri gizemlidir. Bir elemental doğum yeri 2017’de nötron bakımından zengin iki ölü yıldızın çarpışıp altın, platin ve diğer ağır elementleri yaymasıyla gün ışığına çıktı ( SN: 10/16/17 ). Birkaç yıl sonra, başka bir nötron yıldızının ve bir kara deliğin parçalanması, bilim adamlarını hangi tür kozmik çatışmanın daha üretken element dökümhanesi olduğunu merak etmeye bıraktı ( SN: 6/29/21 ).
Artık bir cevapları var. Bilim adamlarının 25 Ekim’de Astrophysical Journal Letters dergisinde paylaştığına göre iki nötron yıldızının çarpışması bu senaryo için en muhtemel aday.
Her iki çarpışma türünden sonra ağır elementler oluşturmak için, nötron yıldızı malzemesi uzaya fırlatılmalıdır, burada r-süreci adı verilen bir dizi nükleer reaksiyon malzemeyi dönüştürebilir ( SN: 4/22/16 ).
Varsa, uzaya ne kadar malzeme kaçtığı çeşitli faktörlere bağlıdır. MIT’den astrofizikçi Hsin-Yu Chen, örneğin, bir nötron yıldızı ile kara deliğin çarpışmalarında, karadeliğin nispeten küçük olması gerektiğini veya “hiç umut olmadığını” söylüyor.
İki nötron yıldızının çarpışması (resimde), muhtemelen bir kara delik ve nötron yıldızının benzer çarpışmalarından daha fazla evrenin ağır elementlerini üretir. A. SİMONNET/SONOMA STATE UNİV., LIGO, NSF (MIT NEWS TARAFINDAN DÜZENLENDİ)
Her iki çarpışma türü hakkında, uzay-zamanda başlattıkları dalgalanmalar aracılığıyla tespit edilen sorular devam ediyor. Chen ve meslektaşları, nötron yıldızlarının ve kara deliklerin özellikleri için kütlelerinin dağılımı ve ne kadar hızlı döndükleri gibi bir dizi olasılık üzerinde düşündüler. Ekip daha sonra bu çeşitli koşullar altında her bir çarpışma türü tarafından fırlatılan kütleyi hesapladı. Çoğu senaryoda, nötron yıldızı-kara delik birleşmeleri, nötron yıldızı ikililerinden daha az miktarda ağır element oluşturdu.
Yine de, nihai eleman fabrikası sıralaması havada kalıyor. Bilim adamları, patlayan yıldızlar gibi diğer olası ağır element kaynaklarını değil, sadece bu iki çarpışma türünü karşılaştırdılar ( SN: 7/7/21 ).
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı sciencenews.org sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkıda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla kullanıma izin verilmiştir.
Kaynak: https://www.sciencenews.org/article/neutron-star-collision-gold-heavy-elements-cosmos
Çeviri: Sinan YAVUZ
