Güneş’ten gelen şok dalgası Dünya’nın manyetik alanında bir çatlak açtı ve bu bir jeomanyetik fırtınayı tetikleyebilir
Fırtına G1 fırtınası olarak sınıflandırılmaktadır, bu nedenle oldukça ılımlı olması beklenmektedir.
Güneş rüzgarındaki gizemli bir şok dalgası, Dünya’nın manyetik alanına çarparak manyetosferde bir çatlak açan yüksek hızlı bir materyal barajı gönderdi. SpaceWeather.com’a göre, plazma barajı bugün (19 Aralık) jeomanyetik bir fırtınaya yol açabilir
Şok dalgasının kaynağı tam olarak bilinmemekle birlikte, bilim insanları bunun 14 Aralık’ta en az sekiz güneş patlamasıyla Atlantik Okyanusu üzerinde kısa süreli bir radyo kesintisine neden olan güneş lekesi AR3165 tarafından fırlatılan bir koronal kütle püskürmesinden kaynaklanmış olabileceğini düşünüyor.
Güneş lekeleri, güneş yüzeyinde elektrik yüklerinin akışıyla oluşan güçlü manyetik alanların aniden kopmadan önce düğümlendiği alanlardır. Ortaya çıkan enerji salınımı, güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarını veya koronal kütle atımları (CME’ler) adı verilen güneş materyali bulutlarını başlatır. CME’ler fırlatıldıktan sonra saatte milyonlarca mil hızla hareket eder ve güneş rüzgarından yüklü parçacıkları süpürerek (eğer Dünya‘ya doğru yönelirse) jeomanyetik fırtınaları tetikleyebilecek dev, birleşik bir dalga cephesi oluşturur.
Jeomanyetik fırtınalar, enerjik güneş enkazının (çoğunlukla elektronlar, protonlar ve alfa parçacıklarından oluşan) Dünya’nın manyetik alanı tarafından emilmesi ve ardından sıkıştırılmasıyla meydana gelir. Güneş parçacıkları, Dünya’nın koruyucu manyetik alanının en zayıf olduğu kutuplara yakın atmosferden geçerek oksijen ve nitrojen moleküllerini harekete geçirir ve kuzey ışıkları gibi renkli auroralar oluşturmak için ışık şeklinde enerji salmalarına neden olur.
Fırtınalar ayrıca manyetosferde saatlerce açık kalan çatlaklar yaratarak bazı güneş materyallerinin akmasına ve uyduları, radyo iletişimlerini ve güç sistemlerini bozmasına neden olabilir.
Neyse ki G-1 sınıfı olacağı tahmin edilen bugünkü potansiyel fırtına oldukça zayıf olacak. Güç şebekelerinde küçük dalgalanmalara neden olabilir ve mobil cihazlar ve GPS sistemleri de dahil olmak üzere bazı uydu işlevlerini bozabilir. Ayrıca Michigan ve Maine’e kadar güneyde bir auroranın ortaya çıkmasına neden olabilir.
Ancak daha aşırı jeomanyetik fırtınaların çok daha ciddi etkileri olabilir. Gezegenimizin manyetik alanını uyduları Dünya’ya düşürecek kadar güçlü bir şekilde bükmekle kalmaz, aynı zamanda elektrik sistemlerini bozabilir ve hatta interneti felce uğratabilir.
Yaklaşan fırtına, Güneş yaklaşık 11 yıllık güneş döngüsünün en aktif evresine girerken Dünya’ya yapılan bir dizi güneş saldırısının sadece sonuncusu.
Gökbilimciler 1775’ten bu yana güneş aktivitesinin döngüler halinde yükselip alçaldığını biliyorlar, ancak son zamanlarda güneş beklenenden daha aktif oldu ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi tarafından tahmin edilen güneş lekesi görünümlerinin neredeyse iki katına çıktı.
Bilim insanları Güneş’in aktivitesinin önümüzdeki birkaç yıl boyunca istikrarlı bir şekilde artacağını ve tekrar azalmadan önce 2025 yılında genel bir maksimuma ulaşacağını tahmin ediyor.
Yakın tarihteki en büyük güneş fırtınası, kabaca 10 milyar 1 megatonluk atom bombasıyla aynı enerjiyi açığa çıkaran 1859 Carrington Olayı’ydı. Dünya’ya çarptıktan sonra, güçlü güneş parçacıkları akışı dünyanın dört bir yanındaki telgraf sistemlerini kızarttı ve Karayipler’e kadar güneyde dolunay ışığından daha parlak auroraların ortaya çıkmasına neden oldu.
Benzer bir olayın bugün yaşanması halinde bilim insanları bunun trilyonlarca dolarlık hasara yol açacağı, yaygın elektrik kesintilerini tetikleyeceği ve binlerce insanın hayatını tehlikeye atacağı uyarısında bulunuyor. NASA’nın bildirdiğine göre, 1989 yılında meydana gelen bir önceki güneş fırtınası, Kanada’nın Quebec eyaletinin tamamında elektrik kesintisine neden olan milyar tonluk bir gaz bulutu yaymıştı.
Ancak bu, yıldızımızın bize fırlatabileceklerinin yüzeyini bile çizmeyebilir. Bilim insanları ayrıca Dünya tarihi boyunca eski ağaç halkalarında kaydedilen radyasyon seviyelerindeki bir dizi ani ve muazzam artışın nedenini araştırıyor. Önde gelen teorilerden biri, bu ani artışların Carrington Olayı’ndan 80 kat daha güçlü güneş fırtınalarından kaynaklanmış olabileceği yönünde, ancak bilim insanları henüz bilinmeyen başka bir kozmik kaynağı elemiş değiller.
Kaynak: https://www.space.com/shock-wave-opens-crack-in-magnetosphere
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı space.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
