James Webb’in Bulduğu Ateşli Kum Saati Aslında Nedir?

James Webb ateşli kum saati oluşumunu yakaladı.

James Webb Uzay Teleskobu ateşli kum saati gibi görünen yeni bir yıldızın oluşumunu yakaladı. NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu tarafından L1527 kara bulutu ve onun öncü yıldızıyla ilgili yeni ayrıntılar ortaya çıkarıldı. Nebulanın yalnızca kızılötesi ışıkta görülebilen canlı renkleri, protostarın (öncü yıldız) tam teşekküllü bir yıldız olma yolunda malzeme toplamanın eşiğinde olduğunu gösteriyor.

NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu, L1527 karanlık bulutu içindeki protostarın bir zamanlar gizli kalmış özelliklerini ortaya çıkararak yeni bir yıldızın başlangıcına dair fikir verdi. Taurus yıldız takımı oluşum bölgesindeki bu parlayan bulutlar yalnızca kızılötesi ışıkta görülebildiğinden Webb’in Yakın Kızılötesi Kamerası (NIRCam) için ideal bir hedefti.

Protostarın kendisi bu kum saati şeklinin “boğaz” kısmında gizlenmiş durumda. Kenarları açık bir gezegenimsi disk, boğazın ortasında koyu bir çizgi olarak görülüyor. Protostardan gelen ışık bu diskin üstüne ve altına sızarak çevredeki gaz ve toz içindeki boşlukları aydınlatır.

Bölgenin en yaygın özellikleri, bu temsili renkli kızılötesi görüntüde mavi ve turuncu renkli bulutlar, materyalin protostardan uzaklaşması ve çevredeki maddeyle çarpışması sonucu oluşan boşlukların ana hatlarını çiziyor. Renkler Webb ile bulutlar arasındaki toz katmanlarından kaynaklanmaktadır. Mavi alanlar tozun en ince olduğu yerlerdir. Toz tabakası ne kadar kalınsa, mavi ışık o kadar az kaçabiliyor ve turuncu bölgeler oluşuyor.
Webb ayrıca protostarın kendisinden uzağa madde fırlatması nedeniyle oluşan moleküler hidrojen tabakalarını da ortaya çıkarıyor. Elektromanyetik şoklar ve türbülans, aksi takdirde bulutun her yerinde oluşacak olan yeni yıldızların oluşumunu engeller. Sonuç olarak, protostar uzaya hakim olur ve malzemenin çoğunu kendisi için alır.

L1527 neden olduğu kaosa rağmen sadece 100.000 yaşında, yani nispeten genç bir cisim. Yaşı ve Kızılötesi Astronomik Uydu gibi görevler tarafından gözlemlenen uzak kızılötesi ışıktaki parlaklığı göz önüne alındığında, L1527 yıldız oluşumunun en erken aşaması olan 0 sınıfı bir protostar olarak kabul edilir.

Hâlâ karanlık bir toz ve gaz bulutu içinde kozalanmış olan bu gibi protostarların tam teşekküllü yıldızlar haline gelmeden önce kat etmeleri gereken uzun bir yol vardır. L1527, yıldızların temel bir özelliği olan hidrojenin nükleer füzyonu yoluyla henüz kendi enerjisini üretmiyor. Şekli de çoğunlukla küresel olmakla birlikte kararsızdır ve güneşimizin kütlesinin %20 ila %40’ı arasında bir yerde küçük, sıcak ve kabarık bir gaz kümesi şeklini alır.
Protostar kütle toplamaya devam ettikçe, çekirdeği giderek sıkışır ve kararlı nükleer füzyona yaklaşır. Bu görüntüde gösterilen sahne L1527’nin tam da bunu yaptığını ortaya koyuyor. Çevredeki moleküler bulut, protostarın bulunduğu merkeze doğru çekilen yoğun toz ve gazdan oluşuyor.

Malzeme içeri çekildikçe merkezin etrafında spiraller çizer. Bu, protostara malzeme sağlayan ve yığılma diski olarak bilinen yoğun bir malzeme diski yaratır. Daha fazla kütle kazandıkça ve daha fazla sıkıştıkça, çekirdeğinin sıcaklığı artacak ve sonunda nükleer füzyonun başlaması için eşiğe ulaşacaktır.

Görüntüde parlak merkezin önünde karanlık bir bant olarak görülen disk, yaklaşık güneş sistemimiz büyüklüğündedir. Yoğunluk göz önüne alındığında, bu malzemenin çoğunun bir araya toplanması olağandışı değildir. Sonuç olarak, L1527’nin bu görüntüsü güneşimizin ve güneş sistemimizin bebeklik döneminde nasıl göründüğüne dair bir pencere açıyor.

Kaynak: https://phys.org/news/2022-11-nasa-webb-fiery-hourglass-star.html

Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı phys.org sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.