Çin’in İlk Mars Keşif Aracı
Zhurong’un geçen ay uykusundan uyanması gerekiyordu, ancak durumu hakkında hiçbir rapor gelmedi.
Çin’in ilk Mars keşif aracı Zhurong’da bir sorun mu var? Aracın aylar süren kış uykusundan geçen ay çıkması gerekiyordu, ancak Çin uzay ajansının durumu konusunda ağzını sıkı tutması, bazı araştırmacıların aracın sert Mars kışını ve toz fırtınalarını atlatamamış olabileceği yönünde spekülasyon yapmasına neden oldu.
Avustralya’nın Brisbane kentindeki Queensland Teknoloji Üniversitesi’nde astrobiyolog olan David Flannery, “Gezginin kış uykusundan çıkamaması şaşırtıcı olmaz çünkü güneş enerjisiyle çalışıyor ve Mars’ta güneş enerjisiyle çalışan iniş araçlarının ve gezginlerin güçlerinin tükenmesiyle ilgili uzun bir geçmiş var” diyor. Kendisi NASA’nın nükleer güçle çalışan Perseverance Mars gezgini üzerinde çalışan ekibin bir parçası. Geçtiğimiz ay araştırmacılar, bir toz fırtınasına yenik düşen NASA’nın güneş enerjisiyle çalışan InSight aracına veda ettiler.
Ancak diğerleri, sıcaklıklar bataryasını şarj edecek kadar ısındıkça ve toz fırtınaları dindikçe Zhurong’un önümüzdeki birkaç ay içinde uyanacağı konusunda iyimser olmaya devam ediyor. New Mexico’daki Los Alamos Ulusal Laboratuarı’nda gezegen bilimci olan ve aynı zamanda Perseverance ekibinin bir parçası olan Baptiste Chide, “Gezginin uyanacağı konusunda iyimser olmak istiyorum” diyor.
Zhurong, Tianwen-1 yörünge aracından fırladı ve 15 Mayıs 2021’de Mars’ın kuzey yarımküresindeki geniş Utopia Planitia çarpışma havzasına düştü. Bir yıl boyunca iniş alanından yaklaşık 2 kilometre yol kat ederek üç aylık orijinal görev hedefini aştı. Keşif aracı kayaları, kraterleri, kum tepelerini inceledi ve hatta gezegenin yüzeyinin altından geçmişteki sel baskınlarına dair kanıtlar buldu1.
Toz fırtınası
Geçtiğimiz Mayıs ayında Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA), büyük bir toz fırtınası yaklaştığı için Zhurong’un gücünü kestiğini duyurdu. Atmosferin etrafında dönen toz, Mars yüzeyine ulaşan güneş radyasyonu miktarını azaltır. Chide, gezginin güneş panellerine yerleşen tozun da aldığı güneş ışığı miktarını azaltarak enerji üretimini etkileyebileceğini söylüyor.
Zhurong’un güneş panelleri toz tutmayan malzemelerden yapılmıştır ve tozun çökelmesini önlemek için açılı hale getirilebilir. Ancak tozla mücadele pek çok Mars görevi için süregelen bir sorun. Berlin Özgür Üniversitesi’nde gezegen bilimci olan Gregory Michael, “Mars’ta güneş enerjisiyle çalışan bir görevi bitiren şey genellikle budur” diyor. Bazen, toz şeytanları olarak bilinen kasırgalar gelip panellerdeki tozu temizleyebilir, ancak bu şansa bağlıdır, diyor.
Mayıs ayında CNSA, sıcaklıkların gündüz -20 °C’ye, gece ise -100 °C’ye düşeceğini ve daha da düşmesinin beklendiğini söyledi. Soğuk havalar, Zhurong’un bataryasını sıcak tutmak ve arızalanmasını önlemek için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyduğu anlamına geliyor. Enerjiden tasarruf etmek için mühendisler genellikle tüm bilimsel aletleri kapatır, sadece gezginin uyandığında Dünya‘yı uyarması için iletişim sistemini açık tutarlar. Chide, Çinli mühendislerin bu sorunla daha önce de karşılaştığını söylüyor: Çin’in güneş enerjisiyle çalışan Yutu-2 gezgini Ay yüzeyinde birçok uzun ve soğuk geceyi atlattı.
Eylül ayında Çinli ekibin bir üyesi, Zhurong’un enerji seviyeleri 140 watt’a yükseldiğinde ve bileşenlerinin sıcaklığı -15 °C’nin üzerine çıktığında temas kurmasını beklediklerini söyledi. Başlangıçta bunun Aralık ayı sonlarında, Mars kışının ve toz fırtınası mevsiminin sonunda gerçekleşmesini bekliyorlardı.
Chide, araştırmacıların genellikle güneş enerjisiyle çalışan uzay araçlarının ne zaman canlanacağını tahmin etmek için kullanılabilecek Mars atmosferi modelleri geliştirdiklerini, ancak bunların birçok belirsizliğe sahip olduğunu söylüyor. “Yanlış bir şeyler olduğunu söylemek için henüz çok erken” diyor.
Ancak Zhurong’un bilim ekibinin bir üyesi ve Çinli bir araştırmacı, resmi bir açıklama yapılmadan önce kamuoyuna konuşmanın doğuracağı tepkilerden kaçınmak için adının açıklanmasını istemedi ve resmi bir güncellemenin olmamasının “garip” olduğunu söyledi. Zhurong’dan son görüntü grubu Haziran ayında alınmıştı.
Eğer keşif aracı sonunda temas kurarsa, bilim insanları hazır olacaklar. Aracın yakınlardaki, zar zor görülebilen bir hayalet krater ve olası bir çamur volkanı gibi olağandışı jeolojik oluşumlara ulaşmasını umuyorlar. Zhurong, Curiosity ve Perseverance’daki lazer aletleriyle birlikte Mars kayalarının kimyasal yapısı hakkında veri topluyordu. Chide, “Umarım gezisine devam eder” diyor.
Kaynak: https://www.nature.com/articles/d41586-023-00111-3
