RR Lyrae ad\u0131 verilen de\u011fi\u015fken y\u0131ld\u0131zlar i\u00e7in yap\u0131lan bir ara\u015ft\u0131rma, Samanyolu’nun y\u0131ld\u0131z halesindeki en uzak y\u0131ld\u0131zlardan baz\u0131lar\u0131n\u0131 bir milyon \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 uzakl\u0131kta buldu.<\/p>\n\n\n\n
G\u00f6kbilimciler Samanyolu’nun y\u0131ld\u0131z halesinde RR Lyrae y\u0131ld\u0131zlar\u0131 olarak bilinen 200’den fazla uzak de\u011fi\u015fken y\u0131ld\u0131z ke\u015ffetti. Bu y\u0131ld\u0131zlar\u0131n en uzak olanlar\u0131 D\u00fcnya’dan bir milyon \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131ndan daha uzakta olup, yakla\u015f\u0131k 2,5 milyon \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 uzakl\u0131ktaki kom\u015fu galaksimiz Andromeda’ya olan uzakl\u0131\u011f\u0131n neredeyse yar\u0131s\u0131 kadard\u0131r.<\/p>\n\n\n\n
RR Lyrae y\u0131ld\u0131zlar\u0131n\u0131n karakteristik titre\u015fimleri ve parlakl\u0131klar\u0131, onlar\u0131 galaktik mesafeleri \u00f6l\u00e7mek i\u00e7in m\u00fckemmel “standart mumlar” haline getiriyor. Bu yeni g\u00f6zlemler ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar\u0131n Samanyolu<\/a>‘nun halesinin d\u0131\u015f s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131n izini s\u00fcrmelerini sa\u011flad\u0131.<\/p>\n\n\n\n UC Santa Cruz’da astronomi ve astrofizik<\/a> profes\u00f6r\u00fc ve ba\u015fkan\u0131 olan Raja GuhaThakurta, “Bu \u00e7al\u0131\u015fma galaksimizin d\u0131\u015f s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 neyin olu\u015fturdu\u011funu yeniden tan\u0131ml\u0131yor” dedi. “Galaksimiz ve Andromeda o kadar b\u00fcy\u00fck ki, iki galaksi aras\u0131nda neredeyse hi\u00e7 bo\u015fluk yok.”<\/p>\n\n\n\n GuhaThakurta, galaksimizin y\u0131ld\u0131z halesi bile\u015feninin, yakla\u015f\u0131k 100.000 \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 geni\u015fli\u011findeki diskten \u00e7ok daha b\u00fcy\u00fck oldu\u011funu a\u00e7\u0131klad\u0131. G\u00fcne\u015f<\/a> sistemimiz diskin spiral kollar\u0131ndan birinde yer almaktad\u0131r. Diskin ortas\u0131nda merkezi bir \u015fi\u015fkinlik ve onu \u00e7evreleyen, galaksideki en eski y\u0131ld\u0131zlar\u0131 i\u00e7eren ve her y\u00f6nde y\u00fcz binlerce \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 boyunca uzanan halo yer al\u0131yor.<\/p>\n\n\n\n GuhaThakurta, “Halo, incelenmesi en zor k\u0131s\u0131m \u00e7\u00fcnk\u00fc d\u0131\u015f s\u0131n\u0131rlar \u00e7ok uzakta” dedi. “Y\u0131ld\u0131zlar, diskin ve \u015fi\u015fkinli\u011fin y\u00fcksek y\u0131ld\u0131z yo\u011funluklar\u0131na k\u0131yasla \u00e7ok seyrektir, ancak haleye karanl\u0131k madde hakimdir ve asl\u0131nda galaksinin k\u00fctlesinin \u00e7o\u011funu i\u00e7erir.”<\/p>\n\n\n\n UCSC’de GuhaThakurta ile birlikte \u00e7al\u0131\u015fan doktora \u00f6\u011frencisi Yuting Feng, yeni \u00e7al\u0131\u015fmay\u0131 y\u00f6netti ve bulgular\u0131n\u0131 9 ve 11 Ocak’ta Seattle’daki Amerikan Astronomi Derne\u011fi toplant\u0131s\u0131nda iki konu\u015fmada sundu.<\/p>\n\n\n\n Feng’e g\u00f6re, \u00f6nceki modelleme \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 y\u0131ld\u0131z halesinin galaktik merkezden yakla\u015f\u0131k 300 kiloparsek veya 1 milyon \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 uza\u011fa kadar uzanmas\u0131 gerekti\u011fini hesaplam\u0131\u015ft\u0131. (G\u00f6kbilimciler galaktik uzakl\u0131klar\u0131 kiloparsek cinsinden \u00f6l\u00e7erler; bir kiloparsek 3,260 \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131na e\u015fittir). Feng ve meslekta\u015flar\u0131 taraf\u0131ndan tespit edilen 208 RR Lyrae y\u0131ld\u0131z\u0131n\u0131n uzakl\u0131\u011f\u0131 yakla\u015f\u0131k 20 ila 320 kiloparsek aras\u0131nda de\u011fi\u015fmektedir.<\/p>\n\n\n\n Feng, “Bu de\u011fi\u015fken y\u0131ld\u0131zlar\u0131 mesafeleri saptamak i\u00e7in g\u00fcvenilir izleyiciler olarak kullanabildik” dedi. “G\u00f6zlemlerimiz halenin b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcne ili\u015fkin teorik tahminleri do\u011fruluyor, bu y\u00fczden bu \u00f6nemli bir sonu\u00e7.”<\/p>\n\n\n\n Bulgular, Samanyolu’nun \u00e7ok \u00f6tesindeki bir galaksi<\/a> k\u00fcmesini incelemek i\u00e7in Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu’nu (CFHT) kullanan bir program olan Yeni Nesil Ba\u015fak K\u00fcmesi Ara\u015ft\u0131rmas\u0131’ndan (NGVS) elde edilen verilere dayanmaktad\u0131r. Ara\u015ft\u0131rma RR Lyrae y\u0131ld\u0131zlar\u0131n\u0131 tespit etmek i\u00e7in tasarlanmam\u0131\u015ft\u0131, bu nedenle ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar onlar\u0131 veri setinden \u00e7\u0131karmak zorunda kald\u0131lar. Ba\u015fak K\u00fcmesi, dev eliptik galaksi M87’yi i\u00e7eren b\u00fcy\u00fck bir galaksi k\u00fcmesidir.<\/p>\n\n\n\n Feng, “M87’nin ve etraf\u0131ndaki galaksilerin derin bir pozunu elde etmek i\u00e7in, teleskop ayn\u0131 alandaki \u00f6n plan y\u0131ld\u0131zlar\u0131n\u0131 da yakalad\u0131, bu y\u00fczden kulland\u0131\u011f\u0131m\u0131z veriler bu ara\u015ft\u0131rman\u0131n bir yan \u00fcr\u00fcn\u00fc” dedi.<\/p>\n\n\n\n GuhaThakurta’ya g\u00f6re, NGVS verilerinin m\u00fckemmel kalitesi, ekibin bu mesafelerde RR Lyrae’nin en g\u00fcvenilir ve kesin karakterizasyonunu elde etmesini sa\u011flad\u0131. RR Lyrae, d\u00fczenli olarak tekrar eden bir d\u00f6ng\u00fc i\u00e7inde geni\u015flemelerine ve b\u00fcz\u00fclmelerine neden olan \u00e7ok \u00f6zel fiziksel \u00f6zelliklere sahip ya\u015fl\u0131 y\u0131ld\u0131zlard\u0131r.<\/p>\n\n\n\n GuhaThakurta, “Parlakl\u0131klar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fme \u015fekli bir EKG’ye benziyor – galaksinin kalp at\u0131\u015flar\u0131 gibiler – bu y\u00fczden parlakl\u0131k h\u0131zla y\u00fckseliyor ve yava\u015f\u00e7a d\u00fc\u015f\u00fcyor ve d\u00f6ng\u00fc bu \u00e7ok karakteristik \u015fekille m\u00fckemmel bir \u015fekilde tekrar ediyor” dedi. “Buna ek olarak, ortalama parlakl\u0131klar\u0131n\u0131 \u00f6l\u00e7erseniz, y\u0131ld\u0131zdan y\u0131ld\u0131za ayn\u0131 oldu\u011funu g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn\u00fcz. Bu kombinasyon galaksinin yap\u0131s\u0131n\u0131 incelemek i\u00e7in harika.”<\/p>\n\n\n\n