{"id":6257,"date":"2022-12-25T17:00:00","date_gmt":"2022-12-25T14:00:00","guid":{"rendered":"https:\/\/astrafizik.com\/?p=6257"},"modified":"2023-05-12T00:31:59","modified_gmt":"2023-05-11T21:31:59","slug":"zaman-kavramina-yeni-bir-yaklasim","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/astrafizik.com\/tr\/bilim\/fizik\/zaman-kavramina-yeni-bir-yaklasim\/","title":{"rendered":"Zaman Kavram\u0131na Yeni Bir Yakla\u015f\u0131m"},"content":{"rendered":"\n
Var\u015fova ve Oxford \u00fcniversitelerinden teorik fizik\u00e7iler, yeni bir makaleye g\u00f6re, \u00fc\u00e7 zamansal boyuta ve bir uzay boyutuna sahip s\u00fcperluminal bir d\u00fcnyan\u0131n zaman kavram\u0131m\u0131z\u0131 potansiyel olarak de\u011fi\u015ftirebilece\u011fini savunuyor.<\/p>\n\n\n\n
\u0130lgili ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, \u00fc\u00e7 ayr\u0131 zaman boyutunu tek bir uzay boyutuyla birle\u015ftiren “\u00f6zel g\u00f6relili\u011fin bir uzant\u0131s\u0131n\u0131” geli\u015ftirdiklerini ve bunun “s\u00fcperluminal” g\u00f6zlemciler (\u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131ndan daha h\u0131zl\u0131 hareket eden eylemsiz g\u00f6zlemciler) taraf\u0131ndan yap\u0131lan g\u00f6zlemlerin nas\u0131l g\u00f6r\u00fcnebilece\u011fini a\u00e7\u0131klamaya yard\u0131mc\u0131 oldu\u011funu s\u00f6yl\u00fcyorlar.<\/p>\n\n\n\n
Ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar b\u00f6yle bir \u00e7er\u00e7evede, deterministik bir nedenin yoklu\u011funda meydana gelebilecek spontane olaylar\u0131n ve di\u011fer garip fenomenlerin, bir vakum i\u00e7inde \u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131ndan daha h\u0131zl\u0131 hareket eden g\u00f6zlemciler taraf\u0131ndan deneyimlenebilece\u011fini ve bildi\u011fimiz zaman kavram\u0131m\u0131z\u0131 potansiyel olarak d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrecek kavramlar oldu\u011funu savunuyorlar.<\/p>\n\n\n\n
Bununla birlikte, s\u00fcperluminal nesnelerin alan teorisi \u00e7er\u00e7evesinde a\u00e7\u0131klamalar gerektirece\u011fini, yani bu t\u00fcr nesnelerin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n ge\u00e7mi\u015f modellerle mant\u0131ksal olarak tutarl\u0131 oldu\u011funu savunuyorlar.<\/p>\n\n\n\n
Ara\u015ft\u0131rman\u0131n ba\u015fyazar\u0131 Andrzej Dragan ve meslekta\u015f\u0131 Artur Ekert’in ge\u00e7mi\u015f g\u00f6zlemlerine dayanarak, ikili ve yak\u0131n tarihli bir makalenin ortak yazarlar\u0131, \u00f6zel g\u00f6relili\u011fin b\u00f6yle bir uzant\u0131s\u0131n\u0131n ge\u00e7mi\u015f ara\u015ft\u0131rmalar\u0131n \u00f6nerdi\u011fi gibi paradokslara yol a\u00e7mayaca\u011f\u0131n\u0131 savunuyor.<\/p>\n\n\n\n
“Bunun yerine,” diye yaz\u0131yorlar, “b\u00f6yle bir geni\u015fletme nedensellik kavram\u0131n\u0131 kuantum teorisinin yapt\u0131\u011f\u0131 gibi de\u011fi\u015ftirir.” Ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, ge\u00e7mi\u015fte \u00f6ne s\u00fcr\u00fclen ve yaln\u0131zca tek bir uzay ve zaman boyutunun var oldu\u011fu varsay\u0131lan mevcut g\u00f6relilik<\/a> \u00e7er\u00e7eveleri i\u00e7inde bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda s\u00fcperluminal par\u00e7ac\u0131klar\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan kaynaklanan neden ve sonu\u00e7 aras\u0131ndaki ili\u015fkiyle ilgili iddia edilen sorunlara at\u0131fta bulunuyorlar.<\/p>\n\n\n\n Yeni makalelerinde yazarlar, bu arg\u00fcman\u0131 \u00fc\u00e7 zaman<\/a> boyutu ve tek bir uzaysal boyut \u00f6nererek de\u011fi\u015ftiriyor ve bunun kendi sorunlar\u0131na yol a\u00e7t\u0131\u011f\u0131n\u0131 kabul ediyorlar.<\/p>\n\n\n\n Dragan ve Ekert’e g\u00f6re, “bu \u015femay\u0131 1+3 boyutlu bir uzayzamanda g\u00f6receli bir \u00e7er\u00e7eveye genellemek, hem matematiksel hem de yorumsal baz\u0131 ciddi zorluklar ortaya \u00e7\u0131karmaktad\u0131r.” Ancak ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar bu zorluklar\u0131n \u00fcstesinden gelmenin yolunun, \u00f6zel g\u00f6relili\u011fin \u0131\u015f\u0131ktan daha y\u00fcksek h\u0131zlarda olu\u015fabilecek referans \u00e7er\u00e7evelerini de kapsayacak \u015fekilde geni\u015fletilmesinden ge\u00e7ti\u011fine inan\u0131yorlar.<\/p>\n\n\n\n Yazarlar makalelerinde klasik alan teorisi, \u00f6zel g\u00f6relilik ve kuantum<\/a> mekani\u011finin birle\u015fimini i\u00e7eren “\u00f6zel g\u00f6relili\u011fin s\u00fcperluminal referans \u00e7er\u00e7evelerine geni\u015fletilmesinin en ilgin\u00e7 y\u00f6nlerinden biri alan teorisinin ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131d\u0131r” diye yaz\u0131yor.<\/p>\n\n\n\n Einstein’\u0131n \u00f6zel g\u00f6relilik teorisinde sunulan kavramlar\u0131 temel alan Dragan ve \u00e7al\u0131\u015fma arkada\u015flar\u0131, Einstein’\u0131n eylemsiz sistemlerin tekd\u00fcze oldu\u011fu ve bu nedenle t\u00fcm eylemsiz g\u00f6zlemcilerin e\u015fit oldu\u011fu varsay\u0131m\u0131na dayan\u0131yor. Einstein bunu teorisinde \u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131ndan \u00e7ok daha yava\u015f h\u0131zlarda birbirlerine g\u00f6re hareket eden g\u00f6zlemcilerle ilgili olarak \u00f6zetlemi\u015ftir, ancak Dragan ve yard\u0131mc\u0131 yazarlar\u0131 \u0131\u015f\u0131k h\u0131z\u0131ndan daha y\u00fcksek “s\u00fcperluminal” h\u0131zlarda bile bir g\u00f6zlemcinin hala ayn\u0131 fizik yasalar\u0131na tabi olmas\u0131 gerekti\u011fini savunmaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n