Olası İstanbul Depremi
İstanbul, tarihsel süreç içerisinde birçok büyük depremle karşı karşıya kaldı. Bunlardan en sonuncusu olan ve halk arasında ‘Marmara Depremi’ olarak bilinen 1999 Gölcük Depremi, bölgenin deprem riskini gözler önüne serdi. Ancak bilim insanları, asıl büyük depremin henüz gerçekleşmediğini ve İstanbul’u bekleyen asıl tehdidin ‘Büyük Marmara Depremi’ olduğunu ifade ediyorlar.
Marmara Denizi’ndeki Tektonik Aktivite
Marmara Denizi, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın (KAFH) bir bölümünü barındırır. KAFH, doğuda Erzincan’dan başlayıp batıda Saros Körfezi’ne kadar uzanan ve sürekli hareket halinde olan bir fay hattıdır. Marmara Denizi’nin altında yer alan KAFH’nın bir kısmı, hâlâ büyük bir depreme neden olacak enerjiyi biriktirmekte ve bu durum, ‘Büyük Marmara Depremi’ tehdidini oluşturmaktadır (Stein et al., 2018).
KAFH’daki hareketlilik, Türkiye’nin jeolojik konumundan kaynaklanmaktadır. Anadolu Plakası, kuzeyde Avrasya Plakası ve güneyde Arap Plakası arasında sıkışmış durumdadır. Bu plakaların hareketi, Anadolu Plakası’nın batıya doğru hareket etmesine ve KAFH’daki sürekli hareketliliğe neden olmaktadır. Bu süreç, binlerce yıldır devam etmekte ve ‘Büyük Marmara Depremi’ ihtimalini artırmaktadır (Reilinger et al., 2006).
Büyük Marmara Depremi’nin Potansiyel Etkileri
Bir depremin etkileri, sadece sismik enerji açığa çıkmasıyla sınırlı değildir. İstanbul, tarih boyunca birçok defa büyük depremlerle karşılaştı. Ancak, şehrin bugünkü hali, daha önceki depremlerden çok daha fazla bir riski beraberinde getiriyor. Nüfus yoğunluğu, altyapı sorunları ve hazırlıksızlık, **’Büyük Marmara Depremi’**nin etkilerini artırabilir.
Deprem, binaların yıkılmasına, ulaşım ağlarının zarar görmesine ve hizmetlerin durmasına neden olabilir. Ayrıca, tarihi yapılar ve kültürel miras açısından da büyük bir tehdit oluşturabilir. İstanbul’daki nüfus yoğunluğu ve altyapı sorunları düşünüldüğünde, bu etkilerin boyutu çok daha büyük olabilir. Bu durum, İstanbul’un depreme ne kadar hazırlıklı olduğu sorusunu gündeme getiriyor (Erdik, 2011).
Tsunamiler de büyük bir risk oluşturuyor. Marmara Denizi’ndeki bir deprem, deniz tabanında ani bir hareketliliğe ve sonucunda bir tsunamiye neden olabilir. Özellikle sahil şeridi boyunca yoğun nüfuslu bölgeler, bu tür bir olaydan ağır şekilde etkilenebilir. 1999 depreminde yaşananlar, bu riskin ciddiyetini gösteriyor (Parsons et al., 2000).
Önlem Alma ve Hazırlıklı Olma İhtiyacı
Bilimsel veriler, ‘Büyük Marmara Depremi’nin bir gün gerçekleşeceğini gösteriyor. Bu nedenle, önlem alma ve hazırlıklı olma ihtiyacı büyük önem taşıyor. Deprem riskini azaltmak için yapı stokunun iyileştirilmesi, depreme dayanıklı yapılar inşa etmek ve mevcut binaları güçlendirmek gerekiyor. Ayrıca, halkın deprem konusunda eğitilmesi ve acil durum planlarının oluşturulması da büyük önem taşıyor (Bozkurt et al., 2020).
Deprem öncesi, sırası ve sonrası için acil durum planları oluşturmak hayati önem taşır. Bu planlar, insanların deprem sırasında ne yapacaklarını, evlerini nasıl güvende tutacaklarını ve acil durum hizmetlerine nasıl ulaşacaklarını içermelidir. Bu planların uygulanabilirliği ve etkinliği, deprem sonrası yaşanan hasarın ve kayıpların azaltılmasında kritik bir rol oynar (Pelling et al., 2002).
Bütün bu bilgiler ışığında, ‘Büyük Marmara Depremi’ne karşı hazırlıklı olmanın ne kadar önemli olduğu açıktır. Bilim insanları, yöneticiler ve halkın birlikte hareket etmesi, bu büyük tehdide karşı en iyi savunmayı oluşturacaktır. İstanbul, tarihsel süreçte birçok büyük depremi atlatmış bir şehir olmasına rağmen, bu seferki tehdit daha büyük ve ciddidir. Ancak doğru önlemler alındığında ve gerekli hazırlıklar yapıldığında, bu tehdidin üstesinden gelmek mümkün olacaktır.
Derin Okuma
- Bozkurt, S. N., Özel, O., Siyahi, B., Düzgün, S., & Lök, V. (2020). Urban transformation as a tool for disaster risk reduction: The case of Istanbul. International Journal of Disaster Risk Reduction, 48, 101585.
- Erdik, M. (2011). Earthquake risk assessment for Istanbul metropolitan area. Earthquake and Structures, 2(2), 239-261.
- Parsons, T., Toda, S., Stein, R. S., Barka, A., & Dieterich, J. H. (2000). Heightened odds of large earthquakes near Istanbul: An interaction-based probability calculation. Science, 288(5466), 661-665.
- Pelling, M., Özerdem, A., & Barakat, S. (2002). The macro-economic impact of disasters. Progress in Development Studies, 2(4), 283-305.
- Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., … & Kadirov, F. (2006). GPS constraints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 111(B5).
- Stein, R., Dieterich, J., & Barka, A. (2018). Progressive failure on the North Anatolian fault since 1939 by earthquake stress triggering. Geophysical Journal International, 128(3), 594-604.
