Şimdiye Kadar Tespit Edilen En Güçlülerden Biri
Bilim insanları, Dünya’da tespit edilen bir gama ışını patlamasının 900 milyon yıldan daha kısa bir süre önce meydana gelen bir uzay patlamasından kaynaklandığını belirledi.
5 Eylül 2021’de, çok enerjik bir gama ışını patlamasından (GRB) – uzak bir galakside meydana gelen inanılmaz derecede enerjik bir patlama – gelen ışık gezegenimize ulaştı. Dünya’ya ulaşmak için 12,8 milyar yıldan fazla yol kat etti. Işıma yolculuğuna, 13,7 milyar yaşında olduğu düşünülen Evren sadece 880 milyon yaşındayken başladı.
Dünya çapında gökbilimcilerden oluşan bir ekip, bu bulguyu takip eden aylarda patlamanın nedenini anlamak için patlamadan sonraki ışımayı incelemeye başladı. İtalyan Ulusal Astrofizik Enstitüsü’nde (INAF) araştırmacı olan Dr. Andrea Rossi grubun başındaydı. Bath Üniversitesi’nden Profesör Carole Mundell de gruba dahil oldu.
Bilim insanları, parlamaya neden olan GRB’nin şimdiye kadar bulunan en uzak ve en enerjik GRB’lerden biri olduğu sonucuna vardılar. Ayrıca, şimdiye kadar görülen en parlak artçı ışımalardan birine sahipti.
Bilim insanları ayrıca GRB 210905A’nın yaşına rağmen, hem çok daha yakın zamanda hem de Dünya’ya çok daha yakın olan kozmik patlamalar tarafından üretilen GRB’lerde görülenlere çarpıcı bir şekilde benzeyen özellikler (X-ışını dalga boyu gibi) gösterdiğini görünce şaşırdılar.
Dr. Rossi, “Gözlemlerimiz sayesinde, GRB’lerden sorumlu mekanizmanın Evren’le birlikte evrim geçirmediği sonucuna varabiliriz” diyor.
Hiroko Sherwin Ekstragalaktik Astronomi Kürsüsü ve Bath Astrofizik Bölüm Başkanı Profesör Mundell de araştırmada yer aldı. Mundell şunları söylüyor: “Şimdiye kadar bulunan en güçlü ve uzak kozmik patlamalardan biri olan bu nadir Gama Işını Patlaması, Evren tarihinin erken dönemlerinden itibaren keşfedilen bu tür patlamaların küçük bir kulübüne katılıyor – ve bu patlama şimdiye kadar tespit edilen en parlak ev sahibi galaksiden geliyor.
“Bu keşif bize, hızlı yaşayıp zor ölen büyük kütleli yıldızların evrenin erken dönemlerinde oluşup geliştiğine dair yeni bir anlayış ve doğrulama sağlamaktadır.”
Önce patlama geldi
Bu çalışmada gözlemlenen GRB ‘uzun’ türdendi, yani büyük bir yıldızın yıkıcı çöküşünden kaynaklanan bir kara delikten geliyordu. ‘Kısa’ GRB’ler genellikle nötron yıldızları gibi kompakt nesnelerin çarpışmasıyla bağlantılıdır.
Işık patlaması ilk olarak Dünya yörüngesindeki Neil Gehrels Swift Gözlemevi ve gezegenler arası uzayda çalışan GRB avcısı bir teleskop olan Konus-WIND’deki aletler tarafından tespit edildi.
Gözlemler hem yerdeki hem de uzaydaki bir dizi büyük teleskop kullanılarak sekiz ay daha devam etti. Bunlar arasında Hubble, Swift ve Chandra teleskopları da vardı.
Dr. Rossi, “Geçici fenomenlerle uğraşırken hızlı hareket edebilmeniz ve doğru araçlara sahip olmanız gerektiğini bir kez daha gösterdik” diyor. “Net ve kesin bir sonuç elde etmek için hem fenomeni henüz parlakken gözlemleyebilmeniz hem de gama ışınlarından X ışınlarına, optik ve radyoya kadar geniş bir dalga boyu aralığını kapsamanıza olanak tanıyan tesislere erişebilmeniz gerekir.”
Araştırmacılar, yakın zamanda fırlatılan James Webb Uzay Teleskobu’nun yardımıyla orijinal patlamaya ilişkin anlayışlarını derinleştirmeyi umuyorlar.
Dr. Rossi, “Bu teleskop, GRB’nin kökenindeki büyük yıldızın doğduğu ortamın özelliklerini ortaya çıkarmayı vaat eden inanılmaz yeteneklerini göstermeye başladı” diyor.
GRB çalışmasına katılan astronomların çoğu, ESO tesisleriyle GRB takibinde aktif olan herkesi bir araya getiren STARGATE işbirliğinin üyeleridir.
Profesör Mundell şunları söylüyor: “Bu, dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları arasında, yerdeki ve uzaydaki bir dizi teleskop ve dedektör kullanılarak alınan verileri toplamak, birleştirmek ve yorumlamak için birlikte çalışan, elektromanyetik spektrumdaki enerjilerde bu patlamadan gelen solan ışığı yakalayan ve gerçek zamanlı olarak heyecan verici bir işbirliği ve koordinasyon örneğidir.”
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı scitechdaily.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
Astrafizik sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.