Hipotermi Nedir? Depremden Kurtulup Hipotermiye Yenilmek

Hipotermi Nedir?

Hipotermi, insan vücudunun merkezi sıcaklığının 35 °C’nin altına düşmesi olarak tanımlanır. Bununla birlikte, hipotermi hastalık değildir ve genellikle yağmur, rüzgar, kar veya soğuk suya maruz kalma gibi etkenler tarafından tetiklenir. Belirtiler sıcaklığa bağlıdır ve hafif hipotermide şiddetli titreme, orta derecede hipotermide zihinsel karışıklık ve titreme durma, şiddetli hipotermide ise bilincin kaybı ve kalp durması riskinin artması görülebilir.

İnsan vücudu bulunduğu ortamın sıcaklığından etkilenir ve ısı alışverişine girer. Soğuk ortama maruz kalındığında vücut ısısı düşer. Örneğin, soğuk suya çıplak olarak girersek vücut sıcaklığı hızla düşer. Uzun süre soğuk ortamlarda bulunmak vücut sıcaklığının düşmesine ve hipotermiye sebep olabilir. İsı alışveriş hızı ortamlar arasındaki ısı taşınım katsayısına göre değişir. Deniz, cıva gibi ortamların ısı taşınım katsayısı değeri havadan daha yüksektir ve bu ortamlarda vücut daha hızlı ısı kaybeder. Alkol tüketimi, açlık ve yaşlanma hipotermiya riskini arttırabilir.

Hafif hipotermi durumları sıcak içecekler, kıyafetler ve bedensel hareket ile tedavi edilebilir. Orta derecede hipotermi durumlarında sıcak battaniyeler ve ısıtılmış intravenöz sıvılar önerilir. Ağır hipotermi vakalarında ise ekstrakorporeal membran oksijenasyonu ve kardiyopulmoner bypass kullanılması gerekir. Eğer nabız yoksa, kalp masajı endikedir. Isıtma süreci kişinin vücut sıcaklığının 35°C’nin üzerine çıkana kadar devam edilir. Eğer vücut sıcaklığı düzelmez veya kan potasyumu 12 mmol/L’nin üzerindeyse kalp masajı durdurulabilir.

Hafif hipotermi vakaları için tedavi ve kontrol sıcak içecekler, sıcak giysiler ve fiziksel aktivite gibi yollarla yapılabilir. Orta seviyede hipotermi olanlar için genellikle sıcak battaniyeler ve ısıtılmış intravenöz sıvılar kullanılması önerilir. Orta veya ağır hipotermi olan kişilerin yavaş hareket etmeleri gerekir. Ağır hipotermi vakalarında ekstrakorporeal membran oksijenasyonu ve kardiyopulmoner bypass uygulanması gerekir. Nabız bulunmuyorsa kalp masajı da endikedir. İsıtma süreci, kişinin vücut sıcaklığı 35°C (95°F) üstüne çıkana kadar devam eder. Eğer kişinin vücut sıcaklığında düzelme olmaz veya potasyum seviyesi 12 mmol/litre üzerinde ise kalp masajı kesilebilir.

Tasnif

Hipotermi sınıflandırması genellikle vücut sıcaklığının 35.0°C (95.0°F) altına düşmesi sonucu ortaya çıkar ve iç organların sıcaklıkları esas alınarak yapılır. İsviçre Derecelendirme Sistemi ise, hipotermi sınıflandırmasında kullanılan diğer bir yöntemdir. İsviçre Derecelendirme Sistemi, iç organların verdiği tepkilere göre sınıflandırma yapar ve detaylı bir tablo bulunmaktadir.

Belirtiler

Hipotermi belirtileri ve semptomları, şiddetinin derecesine göre değişir ve üç aşamaya ayrılabilir.

Hafif

Merkezi vücut sıcaklığı 32-35°C aralığında, şiddetli titreme, yüksek tansiyon, hızlı nefes alma ve kalp atışları, damarların daralması ve glikozun yakılması görülür. Bunlar, zihinsel karışıklığın da başlamasına neden olabilir.

Orta

Merkezi vücut sıcaklığı 32-28°C arasına inerse, hipotermi ilerledikçe belirtiler artar. Titreme durur ve hafıza bozukluğu yaşanır. Refleksler yavaşlar ve kişi garip hareketler yapmaya ve mantıksız konuşmaya başlar. Ayrıca motor becerilerin kaybı da söz konusu olabilir.

Şiddetli

Merkezî vücut sıcaklığı 28°C’nin altına düştüğünde hipotermi şiddetlenir. Bu durumda, tüm fizyolojik fonksiyonlar yavaşlar, nefes ve kalp atışı azalır, kan basıncı düşer ve cildin soğukluğu artar. Kişi halüsinasyonlar yaşayabilir, soyunabilir, refleksleri kaybolan bir hâlde veya bilinçsiz hâlde kalabilir. Sıcaklık düştükçe ölüm olma ihtimali artar ve 32°C’ye yakın normale döndüğünde canlılık belirtileri görülmezse ölü olarak kabul edilir. “Sıcak ve ölü olana kadar ölü değildir” ifadesi bu durumun belirtisidir.

Paradoksal Soyunma

Orta ve şiddetli hipotermi durumlarının yaklaşık olarak yüzde 20 ila yüzde 50’sinde paradoksal soyunma görülür. Bu, şiddetli hipotermik kişilerin zihinlerinin bulanması nedeniyle ısındıklarını hissetmeleri ve bu durumun sonucu olarak kıyafetlerinin kısmen ya da tamamen çıkarılması olarak tanımlanır. Hipotermi ölümlerinde görülen paradoksal soyunma zaman zaman yanlışlıkla cinsel tacize dönüştürülür.

Ayrıca, çoğu zaman iç mekanda ölen hipotermik kişilerin ölmeden hemen önce yatağın altına ya da dolap arkasına saklandıkları görülmüştür. Bu davranışa “Terminal burrowing behaviour” denir ve paradoksal soyunma ile yakından ilgilidir. Araştırmacılar bu davranışın ilkel bir hareket olduğunu ve ölmeden önce son bir çabayı ifade ettiğini düşünmektedir.

Nedenleri

Hipotermi, düşük sıcaklıklarda maruz kalmadan kaynaklanır ve alkol tüketimi ile komplike olabilir. Ayrıca, ısı üretimini azaltan, ısı kaybını artıran ya da termoregülasyonu bozan herhangi bir koşul da hipotermiye neden olabilir. Kentsel alanlarda, hipotermi evsizlik, uyuşturucu, alkol veya akıl hastalığı nedeniyle suya düşme kazaları gibi kronik soğuğa maruz kalma sonucu ortaya çıkar. Evsiz olanlar hipotermiden ölüm riski altındadır, ancak bu popülasyonda hipotermiye bağlı ölüm oranı belirlenemez. Açık hava ve su sporlarına artan ilgi ile birlikte, kazara hipotermi vakaları genel popülasyonda daha sık hâle gelebilir. En yüksek risk grubu yaşlılar, hastalar, evsizler ve dağcılarıdır.

Derin Okuma

Türkçe Kaynaklar:

1. Türk Tabipleri Birliği Klinik İçerikleri: Hipotermi
2. Sağlıklı Yaşam Rehberi: Hipotermi Nedir, Belirtileri ve Tedavisi
3. Türkiye Acil Tıp Derneği: Hipotermi
4. Türk Nefroloji ve İç Hastalıkları Uzmanları Derneği: Hipotermi

Yabancı Kaynaklar:

1. Mayo Clinic: Hypothermia
2. World Health Organization: Hypothermia
3. MedlinePlus: Hypothermia
4. National Institute of Environmental Health Sciences: Hypothermia.