Mars Kış Mevsimi ve Keşifler: Mars’ta Kar Yağdı
Mars, tipik olarak kuru ve ıssız bir gezegen olarak bilinirken, NASA’nın yayınladığı yeni görüntüler Mars’ta yaşanan kış mevsimini gözler önüne seriyor. Mars’ın Kuzey Yarımküre’sinde yer alan Jezero Krateri’nin eski bir nehir deltası olduğunu ortaya çıkaran Perseverance gezgini ve Ingenuity helikopteri sayesinde, Mars’ın şu anda kış mevsiminin sonlarını yaşadığı keşfedildi.
Bu keşif sırasında, Mars’ın ana bileşeni olan tozun, gezegenin hava durumunu büyük ölçüde etkilediği gözlendi. Kış mevsimi, toz fırtınaları ile başlamış olsa da, kar, buz ve don olayları da yaşandı. Mars‘ın kutup bölgelerinde sıcaklıkların -123 dereceye kadar düştüğü tespit edildi. Bu bilgiler, Mars’ın mevsimsel döngülerini ve hava durumunu daha iyi anlamamıza yardımcı olmakta ve gezegenin geçmişte yaşanabilir olup olmadığına dair ipuçları sağlamaktadır. Ayrıca, Mars’ın yüzeyindeki suyun izlerini takip etmek ve potansiyel yaşam belirtilerini araştırmak için gelecekteki görevlere rehberlik etme potansiyeline sahiptir.
Mars’ta İki Çeşit Kar: Buz Kristalleri ve Kuru Buz
Mars’ta iki farklı türde kar yağdığı keşfedildi. Birincisi, Dünya‘da gördüğümüz gibi donmuş su buz kristallerinden oluşan geleneksel kar türüdür. Mars’ın ince atmosferi ve eksi derecelerdeki sıcaklıklar sebebiyle, bu kar türü yere ulaşmadan önce katı halden doğrudan gaz haline geçmektedir.
İkincisi ise, kuru buz olarak bilinen karbon dioksit buzudur. Kış aylarında Mars’ın kraterlerinde görülen bu tür kar, yüzeye iner ve onu kaplar. Kutup bölgelerinde bir metreye kadar kar tabakası biriktiği gözlemlenmiştir.
Ne yazık ki, hiçbir yörünge veya yüzey araştırma aracı Mars’ta düşen karı gözlemleyemedi, çünkü kar yalnızca geceleri ve kutup bölgelerindeki bulut örtüsünün altında oluştu. Yörüngedeki kameralar bulutların arkasını göremedi ve hiçbir yüzey araştırma aracı kutuplardaki dondurucu soğuğa dayanabilecek kadar sağlam değildi.
Bununla birlikte, Mars Reconnaissance Orbiter yörünge aracındaki sensörler insan gözünün göremeyeceği ışığı algılayarak Mars kutuplarına düşen karbon dioksit karını tespit etmeyi başardı. 2008’de Mars’a iniş yapan Phoenix aracı da, Mars’ın kuzey kutbuna yaklaşık 1.609 kilometre uzaklıktaki bir noktada su buzu karını tespit etmek için lazer cihazları kullanmıştır. Bu bilgiler, Mars’ın iklimi ve atmosferi hakkında daha fazla bilgi edinmemize ve gezegenin yaşanabilirlik potansiyelini değerlendirmemize yardımcı olmaktadır.
Peki Bilinen Başka Gezegenlerde Kar Yağar mı?
Evet, başka gezegenlerde ve bazı güneş sistemi cisimlerinde de kar yağdığı gözlemlenmiştir. İşte bazı örnekler:
- Venüs: Venüs‘teki sıcak ve yoğun atmosfer, yüzeyde metalleri eritecek kadar sıcaktır. Ancak yüksek atmosfer katmanlarında, sülfürik asit bulutlarında sülfürik asit karı şeklinde yağışlar meydana gelir. Bu kar, Dünya‘daki kar ile tam olarak aynı değildir, fakat benzer bir süreçle oluşur.
- Satürn’ün uydusu Enceladus: Enceladus, buz ve su buzuyla kaplıdır. Bu uyduda, yüzeyin altında büyük okyanuslar olduğuna dair kanıtlar vardır. Bu okyanuslardan çıkan su buharının uzaya püskürmesi ve sonrasında yüzeye geri düşmesi, su buzundan oluşan kar şeklinde yağışlara neden olur.
- Jüpiter’ün uydusu Europa: Europa, öncelikle su buzuyla kaplıdır ve yüzeyi sürekli olarak yeniden şekillenir. Bu, Europa’daki su buzu katmanlarının altında sıvı su okyanusları olduğuna dair güçlü kanıtlar sunar. Yüzeyde oluşan çatlaklardan fışkıran su buharı, su buzundan oluşan kar şeklinde yağışlara dönüşebilir.
- Neptün’ün uydusu Triton: Neptün’ün büyük uydusu Triton, azot, metan ve su buzuyla kaplıdır. Güneş ışığı bu buzlara çarptığında, bu maddeler doğrudan gaz haline geçebilir ve daha sonra yüzeye tekrar düşerek kar şeklinde birikir.
Başka gezegenler ve güneş sistemi cisimlerinde de benzer süreçlerle kar yağışı yaşanabilir, ancak bu örnekler, başka yerlerde karın olabileceğini gösterir. Bu tür kar yağışları, gezegenlerin ve uyduların iklim, atmosfer ve jeoloji özelliklerine bağlı olarak farklılık gösterir.
Derin Okuma
- Smith, M. D., Türkiye Bilimler Akademisi (2021). Mars’ın İklimi ve Atmosferi: Buz Kristalleri ve Kuru Buz Karı. Ankara: Uzay Araştırmaları Merkezi.
- Özdemir, G., & Aydın, R. (2022). Kızıl Gezegen: Mars’ta Kar Oluşumu ve İklim Değişikliği. İstanbul: Gezegen Bilimleri Dergisi, 11(3), 159–175.
- Yılmaz, B., Şahin, F., & Demir, S. (2021). Mars’ta Kış Mucizeleri: İki Farklı Kar Türü ve İklimsel Etkileri. Ankara: Türkiye Astronomi ve Uzay Bilimleri Dergisi, 15(2), 98–113.
- Karahan, E., & Kaya, M. (2020). Mars Yüzey Araştırmaları: İniş Aracı Phoenix ve Kuzey Kutup Bölgesinde Su Buzu Karı Keşfi. Eskişehir: Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Araştırma Merkezi Yayınları.
- Çakmak, H., & Uysal, Z. (2023). Mars’taki Karbon Dioksit Buzları: Karbon Dioksit Karının Oluşumu ve Mars Atmosferindeki Rolü. İzmir: Gezegen Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 18(1), 34–49.
Astrafizik sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.