Fermi Kabarcıkları Açıklandı: Galaksinin Merkezinde Dışa Doğru Hızlı Rüzgarlar ve ‘Ters Şok’
Tokyo Metropolitan Üniversitesi’nden bir bilim insanı, Galaksimizin merkezi etrafındaki büyük gama ışını yayan kabarcıkların hızlı esen dış rüzgarlar ve buna bağlı “ters şok” tarafından üretildiğini gösterdi. Sayısal simülasyonlar, bir X-ışını teleskobu tarafından gözlemlenen sıcaklık profilini başarıyla yeniden üretti. Bu tür çıkışlar diğer galaksilerde de gözlemlenmiştir; bu bulgu, benzer rüzgârların yakın zamana kadar kendi Galaksimizde de esiyor olabileceğini göstermektedir.
Evren henüz açıklanamayan devasa gök cisimleriyle doludur. Bunlardan biri, ilk kez 2010 yılında Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu tarafından keşfedildikleri için “Fermi baloncukları” olarak adlandırılanlardır. Bu kabarcıklar, Galaksimizin merkezinin her iki yanında yaklaşık 50.000 ışık yılı boyunca uzanan ve şekilde gösterildiği gibi Galaksi düzleminden balon gibi dışarı doğru çıkıntı yapan devasa gama ışını yayan bölgelerdir. Akıllara durgunluk veren ölçeklerine rağmen, hangi mekanizma ile oluştukları henüz çözülememiştir.
Şimdi, Tokyo Metropolitan Üniversitesi’nden Profesör Yutaka Fujita, bu tür nesnelerin nasıl oluşmuş olabileceğini gösteren teorik kanıtlar sundu. Keşfedildiklerinden bu yana, Fermi kabarcıklarının oluşumu hakkında, merkezi süper kütleli kara deliğin patlayıcı faaliyeti, kara delikten gelen rüzgarlar ve düzenli yıldız oluşum faaliyeti de dahil olmak üzere birçok hipotez ortaya atıldı. Bu senaryoları birbirinden ayırmak zorlu bir görevdir, ancak Suzaku uydusundan gelen son teknoloji X-ışını gözlemlerinin mevcudiyeti bize ölçümleri çeşitli senaryolardan beklediklerimizle karşılaştırma şansı vermektedir.
Profesör Fujita’nın simülasyonları, Galaksi merkezini çevreleyen gaza gerekli enerjiyi enjekte eden kara delikten hızlı bir şekilde dışarı akan rüzgarları dikkate almıştır. Ölçülen profillerle karşılaştırıldığında, Fermi kabarcıklarının 10 milyon yıl boyunca saniyede 1000 km hızla esen hızlı rüzgarlar tarafından üretilme ihtimalinin yüksek olduğunu buldular. Bunlar yeryüzünde deneyimlediğimiz rüzgarlar değil, yüksek hızlarda hareket eden ve uzayda yayılan yüksek yüklü parçacık akımlarıdır. Bu rüzgarlar dışa doğru hareket eder ve çevredeki “halo gazı” ile etkileşime girerek karakteristik bir sıcaklık zirvesi yaratan bir “ters şoka” neden olur. Fermi kabarcıkları bu ters şok cephesinin iç kısmındaki hacme karşılık gelir. Daha da önemlisi, simülasyonlar merkezdeki anlık bir patlamanın teleskop tarafından ölçülen profilleri yeniden üretemeyeceğini göstererek, merkezi kara delik tarafından üretilen sabit rüzgarlara dayalı bir senaryoya ağırlık kazandırdı.
Yazar, simülasyon tarafından öngörülen rüzgarların diğer galaksilerde gözlemlenen çıkışlara benzer olduğunu belirtiyor. Yazışmalar, evrenin diğer bölgelerinde görülen aynı tür büyük çıkışların yakın zamana kadar kendi Galaksimizde de mevcut olduğunu göstermektedir.
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı scienceblog.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
