James Webb Uzay Teleskobu yabancı gezegenin atmosferini daha önce hiç olmadığı gibi ortaya çıkarıyor
WASP-39b şu anda güneş sistemi dışında en iyi keşfedilmiş gezegen.
Güneş’ten 700 ışık yılı uzaklıktaki kaynayan Satürn benzeri bir gezegen, güneş sistemimiz dışında en iyi keşfedilen gezegen haline geldi. James Webb Uzay Teleskobu’nun gezegenin atmosferine ilişkin ölçümleri, kimyasına ilişkin eşi benzeri görülmemiş ayrıntıları ortaya çıkardı ve hatta gökbilimcilerin uzaylı yaşamını tespit etme yöntemlerini test etmelerine olanak sağladı.
Başak takımyıldızındaki bir yıldızın yörüngesinde bulunan WASP-39b ötegezegeni, James Webb Uzay Teleskobu’nun (Webb ya da JWST) atmosferinde karbondioksit bulmasıyla Ağustos ayı sonlarında manşetlere taşındı. Bu ilk tespitti ve uzmanlar bulguyu büyük bir atılım olarak selamladılar. Şimdi, üç aydan kısa bir süre sonra, büyük teleskobun gözlemlerine dayanan çığ gibi büyüyen çalışmalar, WASP-39b’nin atmosferinin en küçük ayrıntılarını ortaya çıkardı ve bu da gökbilimcilerin dış gezegenin oluşum geçmişi hakkında sonuçlar çıkarmasını sağladı.
Gözlemlerde yer alan Almanya’daki Max Planck Astronomi Enstitüsü (MPIA) direktörü Laura Kreidberg yaptığı açıklamada, “Bu ilk gözlemler JWST ile gelecek daha şaşırtıcı bilimin habercisidir” dedi. “Performansı test etmek için teleskobu test ettik ve neredeyse kusursuzdu – umduğumuzdan bile daha iyiydi.”
Gökbilimciler uzak gezegeni gözlemlemek için Webb’in dört aygıtından üçünü kullandılar: ana NIRCam kamera ve gözlemlenen nesnelerden gelen ışığı ışık tayflarına ayıran iki spektroskop NIRISS ve NIRSpec, gözlemlenen gezegenlerin ve yıldızların kimyasal bileşimlerini ortaya çıkaran barkod benzeri parmak izleri.
Gözlemler WASP-39b’nin sülfür ve silikat içeren kalın bulutlarla örtülü olduğunu ortaya çıkardı. Bu kimyasallar ana yıldızın ışığıyla etkileşime girerek Dünya atmosferinde ozon üretene benzer bir reaksiyonla kükürt dioksit üretiyor.
WASP-39b, güneş sisteminin en büyük gezegeni olan Jüpiter’in yaklaşık üçte biri büyüklüğünde bir gaz devidir ve ana yıldızından sadece 4,3 milyon mil (7 milyon kilometre) uzakta ya da güneş sisteminin en iç gezegeni Merkür’ün güneşe olan uzaklığından sekiz kat daha yakın bir yörüngede dönmektedir.
Bilim insanları yaptıkları açıklamada, WASP-39b’yi vuran yıldız ışığının yoğunluğunun, gezegeni bu tür fotokimyasal reaksiyonları incelemek için ideal bir laboratuvar haline getirdiğini söyledi.
JWST tarafından sağlanan ayrıntı düzeyi, gökbilimcilerin WASP-39b’nin geçmişine göz atmalarına ve bu sıcak ve kavurucu dünyanın nasıl ortaya çıktığını öğrenmelerine olanak sağladı. Araştırmacılar, gezegenin atmosferindeki karbonun oksijene, potasyumun oksijene ve kükürdün hidrojene oranlarından, gaz devi gezegenin birkaç küçük gezegensimalin çarpışmasından oluşmuş olması gerektiği sonucuna vardılar. Buna ek olarak, kalın bulutlardaki karbona kıyasla çok daha yüksek oksijen bolluğu, WASP-39b’nin yıldızından bugün yörüngesinde olduğundan çok daha uzakta oluştuğunu ortaya koydu.
Santa Cruz’daki Kaliforniya Üniversitesi’nde astronomi ve astrofizik profesörü olan ve gözlem programını koordine eden Natalia Batalha yaptığı açıklamada, “Bu gibi veriler ezber bozuyor” dedi.
Gözlemler, gökbilimcilerin bir gün diğer ötegezegenlerdeki yaşamı tespit etmeye yardımcı olabilecek yöntemleri test etmelerine bile olanak sağladı. Bu tespit, WASP-39b üzerinde yapılan benzer bir atmosferik analize dayanacak, ardından sonuçları yabancı gezegen modelleriyle karşılaştıracaktır. Örneğin, gezegen bu modellerin öngördüğünden daha fazla oksijen gösteriyorsa, bu bir yaşam belirtisi olabilir.
Ancak WASP-39b, ana yıldızına yakınlığı nedeniyle, gezegendeki sıcaklık yaşanamaz 1.650 Fahrenheit (900 santigrat derece) dereceye yükseldiğinden, dünya dışı yaşama ev sahipliği yapmak için olası bir aday değildir.
JWST verilerine dayanan beş yeni çalışma (1,2,3,4,5) Nature dergisinde inceleme aşamasında ya da baskıdadır.
Kaynak: https://www.space.com/james-webb-space-telescope-details-exoplanet-atmosphere
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı space.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
