Dünya’daki mega kuraklık uzayın sınırındaki yerçekimi dalgalarını etkiledi
Dünya’daki kuraklık muhtemelen atmosferin en uzak noktalarını da etkilemiştir.
Dünya’da yirmi yılı aşkın bir süredir devam eden yoğun kuraklığın, gezegenimizin atmosferinin uzayla buluştuğu yerçekimi dalgalarını etkilediği düşünülüyor.
Keşif, ABD’nin güneybatısındaki bir bölge 2000 yılında kuraklık koşullarına geçerken tesadüfen gerçekleşti. Illinois Üniversitesi’nden Chester Gardner ve Colorado Eyalet Üniversitesi’nden Chiao-Yao She adlı araştırmacılar, Güneybatı Kuzey Amerika (SWNA) mega kuraklığı başladıktan sonra yerçekimi dalgalarında %30’luk bir azalma gözlemlediklerinde, LIDAR (Light Detection and Ranging) ile Dünya atmosferinin üst kısımlarına göz kulak oluyorlardı.
Gardner yaptığı açıklamada, “Bir kuraklığın Dünya’nın üst atmosferini nasıl etkileyebileceğine dair fikir verecek gözlemler yapmayı hiç beklemiyorduk” dedi. Bununla birlikte araştırmacılar, mega kuraklığın neden olduğu bu yağış açığına, uzayın kenarındaki yerçekimi dalgalarında önemli bir azalmanın eşlik ettiğini tespit ederek, alt atmosferdeki değişikliklerin üst atmosferi daha önce düşünülenden daha fazla etkileyebileceğini öne sürdüler.
Yerçekimi dalgaları uzay-zamanı büken yerçekimi dalgalarından farklıdır. Bunun yerine, atmosferdeki iki madde dengesiz olduğunda, yerçekimi ve kaldırma kuvvetleri eşitlendikçe ve dikey dalgalar oluşturdukça yerçekimi dalgaları oluşur. (Kaldırıcı bir madde yükseldikçe, yerçekimi onu geri çeker ve kaldırma kuvveti bir kez daha etkili olur ve süreç tekrarlanır). Bu dalgaların su gibi daha yoğun maddelerde yayılması daha fazla zaman alır. Üst atmosferin en uzak noktalarında, hava o yükseklikte çok ince olduğu için çok daha kolay (ve her yöne) yayılabilirler.
Gardner ve She, LIDAR’ı ilk kez 1994 yılında üst atmosferdeki hava durumunu izlemek için kullanmaya başladı. Köklü değişiklikler görmeyi hiç beklemiyorlardı ve SWNA mega kuraklığının devraldığı ve alt atmosferdeki fırtınaların azaldığı yıllarda yerçekimi dalgalarının o kadar aktif olmadığını fark ettiklerinde şaşırdılar.
Araştırmacılar ayrıca en fazla yerçekimi dalgası aktivitesinin, güçlü rüzgârların yağmur ve karı serbest bıraktığı kış aylarında ve Pasifik Okyanusu’ndan yağmurların geldiği yaz ortasından sonuna kadar gerçekleştiğini buldular. Bu da onlara yağışların yerçekimi dalgalarının azalmasında bir etken olduğunu düşündürdü. Görünüşe göre fırtınalar yerçekimi dalgalarını meydana getiriyordu ve kuraklık sırasında yağışların azalması daha az fırtına ve dolayısıyla daha az yerçekimi dalgası anlamına geliyordu.
Daha önce hiç kimse alt atmosferdeki hava değişiklikleri ile üst atmosferdeki değişiklikler arasında bir bağlantı kurmamıştı. She ve Gardner ihtiyatlı bir şekilde daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu belirtirken, gözlemleri LIDAR’ın tespit edebileceği atmosferik değişiklikleri izleyen gelecekteki bilgisayar modelleri için çıtayı belirleyebilir.
Gardner yaptığı açıklamada, “Mevcut atmosferik modeller dalgaları göremiyor çünkü en hızlı bilgisayar modellerinde bile çözünürlük bu dalgaların ölçeğini görmek için yeterli değil” dedi. “Şimdi bilim insanları, modellerin daha büyük ölçekli dalgaları görebilmesi için çok yüksek çözünürlükte bölgesel modeller geliştiriyor. Gözlemlerimiz bu modellerin doğruluğunu test etmek ve onları geçerli kılmak için kullanılabilir.”
Bu arada, sonsuz gibi görünen kuraklık hala devam ediyor. Climate Central tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Amerika’nın güneybatısının %40’ından fazlası 2022 yılında art arda 40 veya daha fazla hafta kuraklık yaşadı.
Araştırma, Geophysical Research Letter dergisinde yayınlanan bir makalede açıklanmıştır.
Kaynak: https://www.space.com/drought-on-earth-affects-space-gravity-waves
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı space.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
