Ay, manyetik alanını milyarlarca yıl önce kaybetti. Yüzeyindeki bu tuhaf manyetizma cepleri nedir?
2018’de NASA gökbilimcileri, aydaki ilk su buzu kanıtını buldular. Ay’ın kuzey ve güney kutuplarındaki zifiri karanlık kraterlerin dibinde gizlenen buz, sürekli gölgede kaldı ve görünüşe göre milyonlarca yıldır güneş ışınlarından etkilenmeden hayatta kaldı.
Bununla birlikte, su buzu keşfi yeni bir gizemle geldi. Bu kutup kraterleri doğrudan güneş ışığından korunurken, güneş rüzgarından, saniyede yüzlerce mil hızla güneşten fışkıran yüklü parçacık dalgalarından korunamazlar. Hawaii Üniversitesi’nden gezegen bilimci Paul Lucey, Science’a verdiği demeçte, bu iyonize rüzgar oldukça aşındırıcıdır ve ayın buzunu uzun zaman önce yok etmesi gerekirdi ve Dünya’dan farklı olarak, ayın artık kendisini bu yüklü parçacıkların darbesinden koruyacak manyetik bir kalkanı yok.
Öyleyse, ayın kutup buzu nasıl hayatta kaldı? Ayın güney kutbunun yeni bir haritası ve garip manyetik alan cepleri orada yatan gizeme bir cevap sağlayabilir.
Geçen ay Ay ve Gezegen Bilimleri Konferansı’nda sunulan araştırmada, Arizona Üniversitesi’nden bilim adamları haritalarını paylaştılar. Ay yüzeyinin alışılmadık derecede güçlü manyetik alanlar içeren bölgeleri olan manyetik anormalliklerin sayısı, ayın güney kutbuna serpiştirildi. NASA’ya göre, ilk olarak 1970’lerde Apollo 15 ve 16 misyonları sırasında tespit edilen bu anomalilerin, muhtemelen milyarlarca yıl önce ortadan kaybolan ayın antik manyetik kalkanının kalıntıları olduğu düşünülüyor.
Manyetik anomaliler, kalıcı gölgede oturan ve eski buz birikintilerini içerebilen birkaç büyük kutup krateriyle örtüşüyor. Araştırmacılara göre, bu anormallikler, Ay’daki su buzu güneş rüzgarının sürekli bombardımanından koruyan küçük manyetik kalkanlar olarak hizmet ediyor olabilir.
Arizona Üniversitesi’nden bir gezegen bilimcisi olan Lon Hood, Science’a “Bu anormallikler güneş rüzgarını saptırabilir” dedi. “Kalıcı olarak gölgelenmiş bölgeleri korumada oldukça önemli olabileceklerini düşünüyoruz.”
Araştırmalarında, yazarlar, 2007’den 2009’a kadar ayın yörüngesinde dönen Japonya’nın Kaguya uzay aracı tarafından orijinal olarak kaydedilen Ay’ın güney kutbunun 12 bölgesel haritasını birleştirdiler. Uzay aracının bilim araçları arasında, ay boyunca manyetizma ceplerini tespit edebilen bir manyetometre de vardı.
Ayın manyetik anormalliklerinin nereden geldiğinden kimse emin değil. Bir teori, Hood tarafından Lunar Science Ansiklopedisi’nde yazılan 2014 tarihli bir makaleye göre, ayın hala kendi manyetik alanına sahip olduğu yaklaşık 4 milyar yıl öncesine dayanıyor. Bu dönemde büyük, demir açısından zengin asteroitler Ay’a çarptığında, yüz binlerce yıl boyunca yavaşça soğuyan ve bu süreçte ayın manyetik alanı tarafından kalıcı olarak mıknatıslanan magma yüzeyleri oluşturmuş olabilirler.
Yaklaşan ay görevleri, Ay’ın güney kutbunun zifiri karanlık buz birikintilerine ışık tutabilir. Sonunda 1972’den bu yana ilk kez insanları Ay yüzeyine geri döndürecek olan Artemis misyonları, Ay’ın güney kutbuna astronotlar indirmeyi ve orada kalıcı bir üs kurmayı planlıyor. Bu bölgedeki buz birikintilerini incelemek, bunların nasıl oluşturulduğunu ve neden bu kadar uzun sürdüğünü ortaya çıkarabilir.
