Gökbilimciler Samanyolu’nun En Uzak Yıldızlarını Buldu
RR Lyrae adı verilen değişken yıldızlar için yapılan bir araştırma, Samanyolu’nun yıldız halesindeki en uzak yıldızlardan bazılarını bir milyon ışık yılı uzaklıkta buldu.
Gökbilimciler Samanyolu’nun yıldız halesinde RR Lyrae yıldızları olarak bilinen 200’den fazla uzak değişken yıldız keşfetti. Bu yıldızların en uzak olanları Dünya’dan bir milyon ışık yılından daha uzakta olup, yaklaşık 2,5 milyon ışık yılı uzaklıktaki komşu galaksimiz Andromeda’ya olan uzaklığın neredeyse yarısı kadardır.
RR Lyrae yıldızlarının karakteristik titreşimleri ve parlaklıkları, onları galaktik mesafeleri ölçmek için mükemmel “standart mumlar” haline getiriyor. Bu yeni gözlemler araştırmacıların Samanyolu‘nun halesinin dış sınırlarının izini sürmelerini sağladı.
UC Santa Cruz’da astronomi ve astrofizik profesörü ve başkanı olan Raja GuhaThakurta, “Bu çalışma galaksimizin dış sınırlarını neyin oluşturduğunu yeniden tanımlıyor” dedi. “Galaksimiz ve Andromeda o kadar büyük ki, iki galaksi arasında neredeyse hiç boşluk yok.”
GuhaThakurta, galaksimizin yıldız halesi bileşeninin, yaklaşık 100.000 ışık yılı genişliğindeki diskten çok daha büyük olduğunu açıkladı. Güneş sistemimiz diskin spiral kollarından birinde yer almaktadır. Diskin ortasında merkezi bir şişkinlik ve onu çevreleyen, galaksideki en eski yıldızları içeren ve her yönde yüz binlerce ışık yılı boyunca uzanan halo yer alıyor.
GuhaThakurta, “Halo, incelenmesi en zor kısım çünkü dış sınırlar çok uzakta” dedi. “Yıldızlar, diskin ve şişkinliğin yüksek yıldız yoğunluklarına kıyasla çok seyrektir, ancak haleye karanlık madde hakimdir ve aslında galaksinin kütlesinin çoğunu içerir.”
UCSC’de GuhaThakurta ile birlikte çalışan doktora öğrencisi Yuting Feng, yeni çalışmayı yönetti ve bulgularını 9 ve 11 Ocak’ta Seattle’daki Amerikan Astronomi Derneği toplantısında iki konuşmada sundu.
Feng’e göre, önceki modelleme çalışmaları yıldız halesinin galaktik merkezden yaklaşık 300 kiloparsek veya 1 milyon ışık yılı uzağa kadar uzanması gerektiğini hesaplamıştı. (Gökbilimciler galaktik uzaklıkları kiloparsek cinsinden ölçerler; bir kiloparsek 3,260 ışık yılına eşittir). Feng ve meslektaşları tarafından tespit edilen 208 RR Lyrae yıldızının uzaklığı yaklaşık 20 ila 320 kiloparsek arasında değişmektedir.
Feng, “Bu değişken yıldızları mesafeleri saptamak için güvenilir izleyiciler olarak kullanabildik” dedi. “Gözlemlerimiz halenin büyüklüğüne ilişkin teorik tahminleri doğruluyor, bu yüzden bu önemli bir sonuç.”
Bulgular, Samanyolu’nun çok ötesindeki bir galaksi kümesini incelemek için Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu’nu (CFHT) kullanan bir program olan Yeni Nesil Başak Kümesi Araştırması’ndan (NGVS) elde edilen verilere dayanmaktadır. Araştırma RR Lyrae yıldızlarını tespit etmek için tasarlanmamıştı, bu nedenle araştırmacılar onları veri setinden çıkarmak zorunda kaldılar. Başak Kümesi, dev eliptik galaksi M87’yi içeren büyük bir galaksi kümesidir.
Feng, “M87’nin ve etrafındaki galaksilerin derin bir pozunu elde etmek için, teleskop aynı alandaki ön plan yıldızlarını da yakaladı, bu yüzden kullandığımız veriler bu araştırmanın bir yan ürünü” dedi.
GuhaThakurta’ya göre, NGVS verilerinin mükemmel kalitesi, ekibin bu mesafelerde RR Lyrae’nin en güvenilir ve kesin karakterizasyonunu elde etmesini sağladı. RR Lyrae, düzenli olarak tekrar eden bir döngü içinde genişlemelerine ve büzülmelerine neden olan çok özel fiziksel özelliklere sahip yaşlı yıldızlardır.
GuhaThakurta, “Parlaklıklarının değişme şekli bir EKG’ye benziyor – galaksinin kalp atışları gibiler – bu yüzden parlaklık hızla yükseliyor ve yavaşça düşüyor ve döngü bu çok karakteristik şekille mükemmel bir şekilde tekrar ediyor” dedi. “Buna ek olarak, ortalama parlaklıklarını ölçerseniz, yıldızdan yıldıza aynı olduğunu görürsünüz. Bu kombinasyon galaksinin yapısını incelemek için harika.”
Gökyüzü, bazıları diğerlerinden daha parlak olan yıldızlarla doludur, ancak bir yıldız çok parlak olduğu için veya çok yakın olduğu için parlak görünebilir ve farkı söylemek zor olabilir. Gökbilimciler bir RR Lyrae yıldızını karakteristik titreşimlerinden tanımlayabilir, ardından ne kadar uzakta olduğunu hesaplamak için gözlemlenen parlaklığını kullanabilirler. Ancak prosedürler basit değildir. Kuasarlar gibi daha uzak nesneler RR Lyrae yıldızları gibi görünebilir.
Feng, “Bu mesafelerin güvenilir izleyicilerini elde etmenin ne kadar acı verici olduğunu sadece gökbilimciler biliyor” dedi. “Uzak RR Lyrae yıldızlarından oluşan bu sağlam örnek, haleyi incelemek ve galaksimizin büyüklüğü ve kütlesiyle ilgili mevcut modellerimizi test etmek için bize çok güçlü bir araç sunuyor.”
Bu çalışma, Kanada Ulusal Araştırma Konseyi (NRC), Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) Institut National des Sciences de l’Univers ve Hawaii Üniversitesi tarafından işletilen Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu’nda (CFHT), CFHT ve CEA/IRFU ortak projesi olan MegaPrime/MegaCam ile elde edilen gözlemlere dayanmaktadır.
Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı scitechdaily.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.
