Antroposen Çağ Ne Zaman Başladı?

Öne Çıkan İçerikler

Antroposen Çağ Ne Zaman Başladı?

Bilim insanları, insanlığın “jeolojik bir süper güç” haline geldiği zamanı belirleyen teknolojiyi saptamak istiyor. Kısa listede: Atom bombası ve modern tavuk var.

Antroposen tam olarak nerede ve ne zaman başladı? Bilim insanları önümüzdeki aylarda, insanlığın milyarlarca yıldır Dünya‘yı yöneten doğal süreçleri alt ederek “jeolojik bir süper güç” haline geldiği anı temsil edecek bir yer ve zaman seçerek bu çığır açan soruyu yanıtlamaya çalışacaklar.

Bu başlangıcın, 1952’nin sonlarında başlayan hidrojen bombası denemelerinin gezegenin dört bir yanına hızla püskürttüğü plütonyum izotopları sayesinde bir patlamayla ya da İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra fosil yakıtlı enerji santrallerindeki artıştan kaynaklanan kurum parçacıkları yağmuru ile işaretlenmesine karar verebilirler.

Ya da savaş sonrası suni gübre kullanımındaki patlamayı ve bunun Dünya’nın doğal nitrojen döngüsü üzerindeki derin etkisini seçebilirler. Mikroplastikler, tavuk kemikleri ve pestisit kalıntıları da Antroposen tanımını desteklemek için kullanılan eklektik işaretler arasında yer alabilir. Diğer olası işaretler ABD ve Çin’deki göl yataklarında, Avustralya mercanlarında, Polonya’daki bir turba bataklığında, Baltık Denizi’nin altındaki siyah tortularda ve hatta Viyana’nın altında biriken insan enkazında bulunabilir.

Jeolojik zaman ölçeğinin resmi koruyucuları tarafından görevlendirilen yaklaşık 40 bilim adamından oluşan uluslararası bir ekip, katmanlı tortuların bir önceki çağdan yenisine net bir geçiş gösterdiği bir yer seçmelidir. Ekip 12 bölgeden oluşan kısa bir liste oluşturdu ve şimdi bu listeler oylanmaya başlandı; ancak sadece bir kazanan olabilir. İnsanlık tartışmasız bir şekilde Dünya’yı, tüm uygarlığın ortaya çıktığı ve Antroposen’in ilanıyla sona erecek olan 11.700 yıllık dönem olan Holosen’in istikrarının çok ötesinde değiştirmiştir. Atmosfer, göller, okyanuslar ve canlılar dünyası sera gazı emisyonları, kirlilik ve yaban hayatı ile ekosistemlerin yok edilmesiyle dönüşüme uğramıştır. İnsanlar artık Dünya yüzeyinin şekillenmesinde doğal süreçlerden daha büyük bir etkiye sahiptir ve nehirler tarafından taşınandan yaklaşık 24 kat daha fazla malzeme kaydırmaktadır.

Araştırmacılar, Antroposen’i tanımlamanın hayati önem taşıdığını, çünkü insanların dünya üzerindeki tüm etkilerini bir araya getirdiğini, böylece bütünsel bir anlayış ve umarız hasarı onarmak için harekete geçmek için bir platform sağladığını söylüyor. Bilimsel bir perspektiften bakıldığında, tartışmalara net bir temel oluşturmak için kesin bir tanım şart.

Oylamanın ilk aşaması halihazırda devam etmektedir. Antroposen Çalışma Grubu’nun (AWG) sırasıyla başkanı ve sekreteri olan Leicester Üniversitesi’nden Colin Waters ve University College London’dan Simon Turner’ın Science dergisinde yakın zamanda yayınlanan makalesine göre, alanın “insan nüfusundaki son artışların; benzeri görülmemiş sanayileşme ve küreselleşmenin; ve peyzaj, iklim ve biyosfer üzerinde uygulanan değişikliklerin etkilerini yakalayan tortu katmanlarında veya tabakalarda belirli fiziksel özellikler” göstermesi gerekecek.

Ancak yeni bir zaman birimi yaratmak jeoloji çevrelerinde büyük bir karardır ve buna paralel olarak AWG’nin de daha büyük bir görevi başarması gerekmektedir – jeologları yeni bir çağın haklı olduğuna ikna etmek.

Her iki görev de değişimin açık işaretlerini tanımlamaya dayanıyor ve yüzlerce bilim insanı tam da bunu yapıyor. Antropojenik dönüşümün genel işaretleri arasında, buz çekirdeklerinde sıkışmış hava kabarcıklarında kaydedilen atmosferdeki karbondioksit seviyelerinin yükselmesi ve türlerin popülasyonlarında ve yerlerinde meydana gelen büyük değişimler yer almaktadır; insan ve çiftlik hayvanlarının sayısı artarken ve yayılırken, vahşi hayvanların sayısı düşmekte ve yok olmaktadır.

Ancak diğer belirteçler, kesin bir tanımlama için gerekli olan ve tabakaların keskin, net bir yükseliş kaydetmesini sağlayan “altın çiviyi” sunmaktadır. Bunların başında, ilki 1 Kasım 1952’de ABD tarafından Pasifik Marshall Adaları’ndaki Eniwetok mercan adasında gerçekleştirilen Soğuk Savaş hidrojen bombası testlerinin ürettiği radyoaktif izotopların, özellikle de plütonyumun ayırt edici parmak izi gelmektedir.

Bunu çok sayıda yer üstü testi izledi, hatta bazıları stratosfere bile fırlatıldı. Testlerden kaynaklanan serpinti hızlı ve küreseldi, 1962’de atmosferik testler yasaklanana kadar yaklaşık 18 ay içinde gezegeni dolaştı.

Turner, “Kısa bir süre için yeni cephaneliklerini çok fazla test ettiler” dedi. “İşte bu yüzden elimizde, çalışmalarımız için çok faydalı olan bu eşsiz, zamana özgü, küresel işaretleyici var.”

Bir başka yararlı işaretleyici de, yalnızca kömür veya ağır petrolün yüksek sıcaklıkta yakılmasıyla ortaya çıkan bir tür sert uçucu kül olan küçük küresel karbonlu parçacıklardır (SCP’ler). Turner, “İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra termoelektrik santrallerinin sayısındaki ani artışla birlikte ortaya çıktılar” dedi. “Kıtasal ölçekte seyahat etmekte iyiler ve onları küresel olarak buluyorsunuz çünkü birçok kıta onları üretti.” AWG için yapılan çalışmalar ilk kez Antarktika buz çekirdeklerinde SCP’leri ortaya çıkardı.

Bilim insanları, plastik kirliliğinin de Antroposen’in bir işareti olduğunu söyledi. Waters, “1950’ler, aşina olduğumuz polimerlerin çoğunun icat edildiğini ve ürünlerde görünmeye başladığını görmeye başladığınız zamandır” dedi ve örneğin naylonun İkinci Dünya Savaşı sırasında ipeğin yerini aldığını söyledi.

Plastik atıklar artık Everest Dağı’nın tepesinden en derin okyanus çukuruna kadar bulunabiliyor ve küresel bir sinyal veriyor. Diğer bilim insanları da 2019’da plastiğin tabakalarda biriktiğini tespit etmiş ve taş devri ile demir devrini plastik çağının takip ettiğini öne sürmüşlerdi. Bununla birlikte, plastik kirliliğindeki en keskin artış, hidrojen bombası testlerinden kaynaklanan plütonyum izotoplarından birkaç on yıl sonra gerçekleşti.

Bazı bilim insanları, İkinci Dünya Savaşı’ndan itibaren üretimleri artan etlik piliç kemiklerini Antroposen’in bir işareti olarak önerdiler. Dahası, tarımsal yetiştirme, iskeletlerinin ve genetiklerinin vahşi atalarından açıkça farklı olduğu anlamına geliyor.

Waters, “Tavuklar şu anda gezegendeki en büyük kuş popülasyonunu oluşturuyor,” diyor. “Ama aynı zamanda gezegendeki büyük memeli hayvanların üçte ikisi de evcilleştirilmiş türlerden oluşuyor – inekler, koyunlar, domuzlar vs. Bu, özellikle doğal türlerin azalması göz önüne alındığında, türlerin popülasyonlarında açıkça büyük bir değişikliktir.” Dünya Vahşi Yaşam Fonu, vahşi hayvanların nüfus büyüklüğünde ortalama yüzde 70’lik bir azalma olduğunu tahmin etmektedir. Waters, bu biyolojik değişikliklerin büyük olduğunu ancak diğer belirteçlere göre daha kademeli olduğunu söyledi.

Bilim insanları, insanlar tarafından yeni bölgelere getirilen istilacı türlerin de belirteç olabileceğini söyledi. Asya’dan San Francisco’ya gelen gemilerin balast suyundaki yabancı türlerin yanlışlıkla ithal edilmesi San Francisco Körfezi’ni dönüştürdü. Waters, “Körfezdeki tüm hayvan türlerinin kütlesinin yüzde 98’inin aslında istilacı olduğu bir nokta vardı” dedi. Ticari ormancılıkta kullanılan ağaçlar gibi istilacı bitki türlerinden gelen polenler de değişimi kaydedebilir.

Turner, kimyasal ve metal kirliliğinin de tortularda ortaya çıktığını söyledi: “Yeşil Devrim suni gübre ve pestisitlere dayanıyordu ve bu yüzden bunu tortu çekirdeklerinde görüyorsunuz. Tüm endüstriyel kimyasal kokteyli savaş sonrası patladı.” Kimyasalların çevrede Antroposen’in işaretleri olacak kadar uzun süre kalıp kalmayacağı henüz belirlenmedi.

Yeni çağı tanımlayacak alan için belirlenen 12 potansiyel konumun hepsi bazı işaretler taşıyor, ancak bunlar çok çeşitlilik gösteriyor. Waters, “Antroposen resmi olarak kabul edilmediği için, hala insanlara bunun yerel bir şey olmadığını, bir dizi farklı ortamda bulabileceğiniz ve ilişkilendirebileceğiniz bir şey olduğunu kanıtlamaya çalışıyoruz” dedi.

“Hepsi bu dramatik Antroposen dönüşümünü çok iyi gösteriyor. Ancak gerçekten öne çıkan alanlar, katmanların yıllık çözünürlüğünü görebildiğiniz alanlar” diyen Turner, bunların arasında bazı göl, mercan ve kutup buzu alanlarının da bulunduğunu söyledi. “Bu bölgelerin gezegensel değişimleri yıllık çözünürlüklerde detaylandırması oldukça şaşırtıcı.”

Hepsinin artıları ve eksileri var. Antarktika Yarımadası’ndaki 32 metre uzunluğundaki Palmer buz çekirdeği, Antroposen’in en uzun kaydıdır, ancak uzak konumu, bazı işaretlerin izinin genellikle silik olduğu anlamına gelir. Baltık Denizi çökeltileri Antroposen başladığında soluktan siyaha dönüşür. Bunun nedeni kirlilik kaynaklı alg patlamalarının sudaki tüm oksijeni emmesidir. Ancak tortullar yıllık laminasyonlara sahip değildir. Viyana’nın merkezindeki arkeolojik alan, eserler tarafından tarihlendirilen 200 yıllık bir kayıt vermektedir, ancak yeniden yapılanmalar nedeniyle kayıtta boşluklar vardır.

Yer seçimi ve dolayısıyla Antroposen’in şafağı için resmi zaman ve yer, AWG’nin oy kullanan 23 üyesinin elindedir, ancak daha sonra Kuvaterner Stratigrafisi Alt Komisyonu, ardından Uluslararası Stratigrafi Komisyonu ve son olarak Uluslararası Jeoloji Bilimleri Birliği tarafından onaylanması gerekecektir. Bir de son tarih var: AWG’nin görev süresinin sona ereceği 2024 yılında Güney Kore’de yapılacak Uluslararası Jeoloji Kongresi. Waters, “Bu işi halletmek için o zamana kadar vaktimiz olduğu aşağı yukarı belirtildi,” dedi.

Harvard Üniversitesi profesörlerinden ve AWG’nin oy hakkı olmayan üyelerinden Naomi Oreskes şunları söyledi: “Jeologlar olarak, insanların önemsiz olduğunu düşünmek üzere eğitildik. Bu bir zamanlar doğruydu ama artık değil. AWG tarafından derlenen kanıtlar, insan ayak izinin artık kayalarda ve tortularda kanıtlandığını hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde ortaya koyuyor. Antroposen öncelikle bilimsel bir kavramdır, ancak aynı zamanda eylemlerimizin kültürel, siyasi ve ekonomik sonuçlarını da vurgulamaktadır.”

Simon Lewis ile birlikte The Human Planet kitabının yazarlarından olan UCL’den Mark Maslin ise şunları söyledi “Bence Antroposen kritik bir felsefi terim, çünkü nasıl bir etkiye sahip olduğumuzu ve gelecekte nasıl bir etkiye sahip olmak istediğimizi düşünmenizi sağlıyor.”

Maslin ve Lewis daha önce Antroposen’in başlangıcı olarak Avrupalı sömürgecilerin Amerika kıtası ve dolayısıyla dünya üzerindeki büyük ve ölümcül etkisini temsil eden 1610 yılını önermişti. Ancak Maslin, bir tanım üzerinde anlaşmaya varmanın, tam olarak nereye yerleştirildiğinden daha önemli olduğunu söyledi.

“Şimdiye kadar iklim değişikliği, biyoçeşitlilik krizi, kirlilik krizi gibi şeylerden ayrı şeyler olarak bahsettik” dedi. “Antroposen’in anahtar kavramı, bunların hepsini bir araya getirmek ve insanların dünya üzerinde büyük bir etkisi olduğunu, yeni jeolojik süper güç olduğumuzu söylemektir. Bu bütüncül yaklaşım daha sonra ‘Bu konuda ne yapacağız?’ demenizi sağlar.”

Kaynak: https://www.wired.com/story/when-did-the-anthropocene-actually-begin/

Bu yazı Astrafizik.com tarafından Türkçeye aktarılmış olup yazının aslı wired.com sitesine aittir, orijinaline mümkün olduğunca sadık kalmak koşuluyla dilimize çevirilmis olsa da editoryal tarafından katkılarda bulunulmuştur. Bu sebeple Astrafizik.com içerik izinlerine tabidir. Astrafizik.com referans gösterilmek koşuluyla 3. tarafların kullanımına izin verilmiştir.

Daha Fazla

Yorumlar

Bir Cevap Yazın

Popüler İçerik