Yıldızımız Güneş’e çıplak gözle bakarsanız, onu gökyüzünde çok parlak ve pürüzsüz bir yapı olarak görebilirsiniz.
Galileo Galilei bundan yaklaşık 400 yıl önce teleskopunu Güneş’e doğrulttuğunda, beklentilerinin aksine Güneş’in yüzeyinde hiçbir düzgün yapıyla karşılaşmamıştı. Zamanla yaptığı gözlemlerde belirgin bir karartı olduğunu fark etti. Bir zaman sonra gözlemlerindeki bu noktaların aynı yönde hareket ettiğini fark etti ve Güneş’in de Dünya gibi kendi ekseni etrafında döndüğü gerçeğine ulaştı.
Aslında güneş lekelerini ilk fark eden Galileo değil. Çinli gökbilimciler bu noktaları çok daha önce gözlemlediler. Güneş lekelerinin ilk kaydı MÖ 360 yılına kadar uzanıyor. Gan De adlı Çinli bir astronomun kayıtları bu konuda sahip olduğumuz en eski bilgilerdir.
Yine, Yunan bilgin Theophrastus tarafından MÖ 300 civarında kaydedilen bir güneş lekesi bilgisi de kayıtlarda mevcuttur. İsa’dan sonraki yıllarda bu gözlemler hem Avrupa’da hem de Doğu ülkelerinde devam etti. Galileo, güneş lekelerine anlam kazandıran ilk kişi olarak kabul edilebilir.
Güneş lekeleri, Güneş’in yüzeyinde, çevrelerinden biraz daha soğuk oldukları için karanlık görünen kabaca Dünya boyutundaki yapılardır. Güneş yüzeyinin sıcaklığı yaklaşık 5.500 santigrat derece iken, güneş lekelerinin sıcaklığı 3.000 ila 4.000 santigrat derecedir.
Güneş lekesi rengi “resimlerde” siyah görünebilir, ancak aslında siyah değildir. Güneşi gözlemlerken parlaklığı azaltmak için özel bir filtre kullanılır. Bu şekilde yüzeyinin ayrıntılarını görebilirsiniz. Bu filtreler, yıldızlarımızın parlaklığını gözlerimiz için kabul edilebilir bir düzeye düşürür, ancak daha soğuk ve daha az parlak alanlar daha karanlık görünür.
Lekenin en karanlık olduğu merkezi alana tam gölge, etrafındaki parlak alanlara ise penumbra denir. Bu alanlar, tam gölgelerden biraz daha sıcaktır, ancak gerçek yüzeyden çok daha soğuktur.
Güneş lekeleri, güneşin manyetik alanının gücünün en güçlü olduğu alanlardır. Bu manyetik alanların gücü, enerji ve ısının iç bölgelerden dışarı akmasını engeller, böylece güneş lekelerinin soğumasını ve içeriye doğru batmasını engeller.
Bununla birlikte, Güneş yüzeyinde meydana gelen çoğu güneş patlaması yoğun güneş lekelerinin bulunduğu bölgelerde meydana gelir. Noktalar, çiftler veya gruplar halinde görüntülenebilir. Genellikle kısa ömürlü, geçici yapılardır.
Güneş patlamaları olarak adlandırılan olaylar da bu lekelerin oluşum dinamikleri ile ilgilidir ve bu noktaların çevresinde meydana gelir. Noktayı oluşturan manyetik alan boyunca filamentler şeklinde yayılan sıcak plazma şeklindeki hidrojen ve helyum gazları, manyetik alanın izlerinin büyük bir kuvvetle uzaya salınmasıyla oluşur.
Tabii ki, bu tür noktalar yıldızımız Güneş’e özgü değil. Diğer yıldızların da yüzeylerinde lekeler vardır. Gökbilimciler, diğer yıldızların yüzeyindeki lekelerin oluşumunu gözlemlemek için çeşitli ileri teknikler kullanıyorlar.
